Artykuły

Elbląska Orkiestra Kameralna funkcjonuje od 1 października 2007 roku. Powołana została z inicjatywy Prezydenta Elbląga jako samorządowa instytucja kulturalna z siedzibą w Zespole Państwowych Szkół Muzycznych. Obowiązki dyrekcji pełni Marta Drózda, która opiekuje się również Młodzieżowym Chórem Bel Canto, który założyła w 2003 roku i z którym Elbląska Orkiestra Kameralna ściśle współpracuje. Pod patronatem Urzędu Miasta, zamierzają rozpocząć współpracę z zespołami z różnych krajów i to nie tylko europejskich.

Reklama pochodzi z języka łacińskiego „reclamo, reclamare” i oznacza „głośno mówić”, „krzyczeć do kogoś”. To informacja połączona z komunikatem perswazyjnym mająca na celu skłonienie do nabycia lub korzystania z określonych towarów, usług czy skorzystania z oferowanej propozycji. Wraz z pojawieniem się druku zaczęto drukować ogłoszenia i reklamy, a te stały się nieodłączną częścią gazet i czasopism od momentu pojawienia się na rynku wydawniczym. O powodzeniu danego ogłoszenia czy reklamy decydowały rysunki lub inne elementy przyciągające uwagę odbiorcy. Do wyróżnienia informacji stosowano manipulację drukiem. Używano wytłuszczenia i zmienną czcionkę, a nawet stosowano nagłówki w charakterze agresywnym np. „Proszę czytać !” lub „Uwaga !” Poprzez użycie trybu rozkazującego starano się wywołać u czytelnika większe zainteresowanie danym ogłoszeniem...

Strój ludowy na Żuławach wykazywał, z racji pochodzenia dużej części jego mieszkańców, pewne cechy holenderskie, o czym przeczytać można w książce Natur als Grenzerfahrung autorstwa Larsa Kreye, Carstena Stühringa i Tanji Zwingelberg. Potwierdzenie tego spostrzeżenia znajdujemy w gdańskich kalendarzach z okresu dwudziestolecia międzywojennego, np. w ilustracji zamieszczonej w „Danziger Heimatkalender” z 1926, na której dwóch żuławskich chłopów przedstawionych jest w holenderskich chodakach. Przemysław Szafran w swoim opracowaniu Żuławy Gdańskie w XVII w. Studium z dziejów społecznych i gospodarczych pisze z kolei, że na Żuławach istniały przepisy narzucające dozwolony ubiór i zakazujące chłopom pewnych materiałów, jak aksamit i jedwab (aksamit dopuszczano jedynie w kobiecych nakryciach głowy)...

Strój ludowy na Wyżynie Elbląskiej zachował się do XIX w. Opisał go m. in. E. G. Kerstan w swojej historii powiatu wiejskiego Elbląga, bazując na relacjach naocznych świadków. Według nich częścią składową tradycyjnego stroju męskiego była długa sukmana z błękitnego sukna, z krótką talią i dużymi obciągniętymi guzikami. Gospodarz przyjmujący gości pojawiał się natomiast w koszuli spodniej z barwnego perkalu oraz nakładanej na nią kamizeli z wierzchu obciągniętej suknem. Chłopcy i młodzi mężczyźni nosili taką koszulę wraz z sukienną kamizelką także w niedziele, idąc do kościoła. Zimą zamożniejsi wkładali białe długie futro, powleczone na wierzchu elementami w zielonym lub innym ciemnym kolorze. Do tego dochodziła sukienna czapka oblamowana futrem...

Spośród elbląskich legend powszechnie znaną wydaje się jedynie opowieść o dzielnym piekarczyku, który uratował miasto przed krzyżackim najazdem. Jako jedyny doczekał się on też materialnego znaku pamięci w postaci pomnika. Z miastem związanych jest jednak bardzo wiele, mniej lub bardziej oryginalnych podań, które jednak popadły w zapomnienie, choć w ostatnich latach doczekały się przypomnienia w publikacjach m. in. J. Charytoniuka, R. Sulimy-Gillowa czy D. Bartona...

Na przełomie XIX i XX wieku Elbląg stał się w Prusach Zachodnich drugim, po Gdańsku, ośrodkiem prasowym. Elbląg miał wówczas charakter stabilnego i silnego ośrodka wydawniczego. Dziennik „Elbinger Zeitung” miał dobrze zorganizowany system informacyjny, który przynosił dość obfite informacje z życia polityczno-społecznego Niemiec, prowincji wschodniopruskiej i miasta.

Druga połowa XVIII wieku była okresem ożywionej akcji wydawniczej. Nowe tendencje umysłowe oddziaływały dodatnio na rozwój czytelnictwa i popyt na słowo drukowane. Istniejąca w Elblągu pod koniec XVIII stulecia jedna placówka wydawnicza nie wystarczała już na potrzeby mieszkańców miasta. Obok istniejącej oficyny drukarskiej Johanna Gotlieba Nohrmana w 1785 r. powstała druga założona przez Friedricha Traugotta Hartmanna. Z jego osobą związane są pierwsze w Elblągu inicjatywy prasowe.

W 1400 spłonęła doszczętnie elbląska kaplica pod wezwaniem św. Jerzego, wzniesiona jako wotum przez grupkę Holendrów, wdzięcznych świętemu za ratunek po rozbiciu się na morzu ich statku. Według legendy w zgliszczach odnaleziono nietkniętą hostię, zamknięta w monstrancji. Na wieść o cudzie do miejsca tego zaczęły ciągnąć rzesze pątników, z których niektórzy mieli doznać uzdrowienia, zarówno na duszy jak i na ciele. Na miejscu spalonej kaplicy wzniesiono nowy kościół. Budowa ukończona została w 1405 r. Informację na ten temat zawierała inskrypcja z błogosławieństwem ciągnąca się na podobieństwo wstęgi na murze po zewnętrznej stronie kościoła. Jak zauważał w pierwszej połowie XX w. elbląski archiwista Hermann Kownatzki, inskrypcja tego typu była cechą szczególną budowli wznoszonych przez Zakon Krzyżacki.

W 1237 r. pod wodzą mistrza krajowego Hermanna Balka Krzyżacy założyli na terenie dzisiejszego Elbląga swój gród i dali początek miastu. Pierwsi osiedleńcy rekrutowali się w znacznej mierze z młodych lubeczan i mieszkańców innych miejscowości westfalskich. Przenosząc ze sobą ojczyste obyczaje zadbali również o opiekę duszpasterską. Pierwsza prowizoryczna świątynia stanęła pośrodku zakładanego miasta ok. 1240 r. Poświęcono ją patronowi żeglarzy – świętemu Mikołajowi.

Pierwszą luterańską szkołą średnią na ziemiach polskich było gimnazjum w Elblągu. Powstało ono w 1535 r. pod kierownictwem Wilhelma Gnapheusa. Na początku swojej działalności, chcąc pozyskać uczniów do swojej szkoły, często organizował przedstawienia teatralne (odbywały się one w trakcie jarmarków), które gloryfikowały wybitnych uczonych, np. Filipa Melanchtona. Po opuszczeniu Elbląga przez Gnapheusa, obowiązki rektora gimnazjum objął Andrzej Aurifaber, który był wychowankiem Melanchtona. Następnie stanowisko to obejmowało wielu wybitnych pedagogów, ale Jan Mylius od 1597 r. doprowadził do rozkwitu szkoły. W gimnazjum elbląskim odbywały się kursy z zakresu filozofii, teologii, łaciny, greki, retoryki, dialektyki oraz innych przedmiotów objętych wówczas programem szkół humanistycznych....

Wyższa zwykle śmiertelność wśród mężczyzn była przyczyną powstawania problemów zaopatrzenia wdów i sierot. Prawo przewidywało możliwość pozostawania przez pewien okres czasu mieszkania w plebanii lub zamieszkania w parafialnym domu wdów po pastorach, nawet dochody przez krótki czas otrzymywały wdowy po zmarłej osobie. Jednakże najczęściej osoby takie pozostawiane były łasce rodziny. Pastorzy elbląscy postanowili rozwiązać ten problem drogą otworzenia własnej kasy wdowiej. W 1620 r. piętnastu pastorów wpłaciło po 40 talarów, co dało sumę 600 talarów, które przekazano kasie miejskiej. Odsetki miały tworzyć właściwy fundusz zapomogowy. Niestety Rada Miasta postanowiła nie wypłacać odsetek i taki stan trwał do 1738 r. kiedy to senior pastorów Daniel Rittersdorf wynegocjował zwrot samych złożonych ponad stu laty funduszy i wraz z innymi pastorami założył elbląską kasę wdowią...

Kościół pw. Trzech Króli w Elblągu (niem. Drei-König-Kirche) – pierwsza wzmianka o nowomiejskim kościele Trzech Króli ukazała się w roku 1341. Kościół parafialny poświęcony Trzem Królom zaplanowano z dużym rozmachem, lecz ze względów finansowych nigdy nie ukończono budowy i oddzielnie stojąca wieża została nie połączona z korpusem kościoła. Kościół w wyniku reformacji przeszedł w posiadanie zwolenników Marcina Lutra. 6. czerwca 1881 r. w starym kościele odbyła się ostatnia msza, 19. kwietnia 1882 odbyło się położenie kamienia węgielnego pod nowy kościół, przez proboszcza Rhode, 29. sierpnia 1883 kula wieży kościelnej została poświęcona przez kaznodzieję Salomona, nocą na pierwszy dzień świąt Bożego Narodzenia 1883 r. zabiły po raz pierwszy dzwony a 17. marca 1885 r. odbyło się uroczyste poświęcenie przez gdańskiego generalnego superintendenta D. Taube.

O kościele św. Anny najwięcej informacji znaleziono w księdze rachunkowej, która spełniała rolę kroniki parafialnej. Prowadził ją prowizor kościoła Gottfreis Brauser, który urząd swój sprawował w latach 1778-1817. To właśnie on odnalazł dokumenty związane z budową kościoła. W 1610 r. zlecono majstrowi Wilhelmowi Pohlen’owi zbudowanie niewielkiego kościoła z dzwonnicą na dachu. Rada miasta na ten cel przyznała 26 000 cegieł. Budowę ukończono w 1621 r.

Kościół św. Jerzego (Neustädtische ST. Georg Kirche)- był kościołem szpitalnym Nowego Miasta Elbląga, związanym od najdawniejszych czasów z nowomiejskim kościołem Trzech Króli. Stał on daleko na polach nowomiejskich. Pierwsza wzmianka o tym zabytku pochodzi z 1340 roku. Był to kościół szpitalny zbudowany obok szpitala dla trędowatych. (Święty Jerzy- patronował szpitalom. O jego wstawiennictwo proszono zwłaszcza przed bitwą. Kult św. Jerzego szeroko rozpowszechnił się od IV wieku (na Wschodzie), gdzie był czczony jako jeden z największych męczenników, a od IX wieku - na Zachodzie jako święty wspomożyciel. Modlitwa do Św. Jerzego pomagała bez wyjątku wszystkim i na wszystko.) Kościół św. Jerzego początkowo był ryglowy, następnie w XV wieku obmurowany cegłą, jednonawowy, z płaskim malowanym stropem a na dwuspadowym dachu umieszczono małą sygnaturkę.

W 1824 r. (30 IV) król Prus Fryderyk Wilhelm III nadał kupcom morskiego i handlowego miasta Elbląg, na wielokrotnie ponawiane prośby, prawa korporacji. Ustrój organizacji normował nadany przez króla statut. Składał się on z 11 rozdziałów i regulował następujące zagadnienia: korporacja i jej członkostwo, sprawy pozostające w kompetencji korporacji, starsi korporacji, ich powoływanie i kompetencje, zarząd portu, kasa korporacji i jej zarząd, zawieszenie i utrata praw członkowskich, przyjmowanie uczniów i personelu pomocniczego, odwołania do instancji nadrzędnych.

Elbląskie muzea za zadanie stawiały sobie przede wszystkim działalność edukacyjną, nie roszcząc sobie pretensji do znaczenia ponadlokalnego, choć jednocześnie prowadziły one działalność naukową, a ich zbiory (dotyczy to zwłaszcza Muzeum Miejskiego) należały, po królewieckich, do najcenniejszych w regionie. Miejskie Muzeum w Elblągu powstało w 1864 r. Stało się to na mocy decyzji Magistratu, który postanowił o stworzeniu muzealnej ekspozycji z gabinetu monet, egzemplarzy broni, modeli i innych historycznych ciekawostek znajdujących się w posiadaniu miasta, a przechowywanych do tej pory w bibliotece Gimnazjum.

Od najdawniejszych czasów muzyka była jednym z głównych filarów naszej kultury i naszego życia. Dzisiaj muzyka stała się jedynie ornamentem pozwalającym zapełnić puste wieczory wizytami w operze i filharmonii, czy też przy pomocy radia wypełnić ciszę domowej samotności. Dziś cenimy zupełnie inne wartości niż te, które cenili ludzie minionych stuleci. Muzyka odgrywała poważna rolę w życiu codziennym i odświętnym społeczeństwa miasta Elbląga.

Po pierwszym rozbiorze Polski Fryderyk II, król Prus, starał się, ze szkodą dla Gdańska, skierować handel wiślany do Elbląga. Przystąpiono do pogłębienia toru wodnego oraz rozbudowy i modernizacji infrastruktury portu. Giełda kupiecka w Elblągu została otwarta w 1774 r. Jej budynek znajdował się przy Wysokim Moście na lewym brzegu rzeki Elbląg. Został on rozebrany w 1789 r. Nowy budynek otwarto w 1790 r. W ścianach sali giełdy znajdował się portret króla Prus z tablicą genealogiczną Hohenzollernów, a także dwa szkice elbląskiego toru wodnego, mapy Żuław i Europy, flagi państw morskich. Jednocześnie wyremontowano stare spichlerze i zbudowano nowe. Spadek znaczenia portu w Elblągu nastąpił z chwilą włączenia Prus do Gdańska (1793). W zbiorach Biblioteki Elbląskiej zachowało się kilka druków związanych z działalnością giełdy. Ordynacja (regulamin) giełdy i maklerów z 1830 r. (niestety, nie zachowała się) zostały zastąpione przez nową ordynację (regulamin) przyjęta przez starszych Korporacji Kupieckiej, a obowiązująca od 1 VII 1865 r., a także nową ordynację dla maklerów...

Początki bankowości w Elblągu związane są z powstaniem w 1777 r. na prośbę magistratu kantoru bankowego i lombardu, który był filią Banku Głównego w Berlinie. Jego pierwszymi dyrektorami byli : Carl August u Gotthilf Christoph Struensee. Ta instytucja finansowa działała do 1807 r., gdy zlikwidowano ją z powodu wojny prusko-francuskiej. W 1819 r. powstała w Elblągu filia gdańskiego Banco-Comptoir pod nazwą Bank=Commandite. Uzyskała ona większą samodzielność po zmianie prawa bankowego w 1847 r., gdy została podporządkowana Dyrekcji Banku Głównego w Berlinie. Bank mieścił się przy ul. Stary Rynek nr 43 (w miejscu dawnego ratusza staromiejskiego). W kilku miastach (Ostróda, Malbork, Iława, Zalewo) powstały podlegające mu agencje. Stopniowo rozwijały się inne instytucje finansowe. W 1848 r. powstał Elbląski Bank Rzemieślniczy (Elbinger Handwerkerbank), a w 1865 r. Bank Rzemieślniczy Zaprzyjaźnionych Miejscowości Niemieckiego Związku Rzemieślnicz\ego (Handwerkerbank der Ortsverbrüderung des deutschen Handwerkesbundes)...

Nikolaus Kopernikus – (ur. 19 lutego 1473 w Toruniu, zm. 24 maja 1543 we Fromborku) – astronom, matematyk, prawnik, ekonomista, strateg, lekarz, astrolog, tłumacz, kanclerz kapituły warmińskiej od 1511, kanonik warmiński, scholastyk wrocławski. Jego najważniejszym dziełem jest ”De revolutionibus orbium coelestium” – O obrotach sfer niebieskich. Pracował nad nim w latach 1515-1530, ale ukazało się dopiero w 1543 roku w Norymberdze. Opisał w nim heliocentryczną wizję wszechświata na tyle szczegółowo, że mogła stać się naukowo użyteczna. Dzieło to wywołało jedną z najważniejszych rewolucji naukowych od czasów starożytnych, nazywaną niekiedy przewrotem kopernikańskim.