filipowcy

(filiponi, staropomorcy) - odłam sekty bezpopowców. Nazwa grupy wywodzi się od mnicha Filipa, który wyprowadził z monastyru nad Wygą część braci, sprzeciwiających się narzuconemu przez carycę Annę obowiązku modlitwy za panującego. Miało to miejsce w latach 30stych XVIII w. Prześladowani szczególnie za panowania carycy Katarzyny II, palili się żywcem wraz z klasztorami, głodzili na śmierć, zakopywali za życia w ziemi, ponosząc w ten sposób "męczeńską śmierć za wiarę", co uważali za najwyższa cnotę. Śmiercią poprzez samospalenia zginął także ich założyciel Filip w 1773 r. Filipowcy odrzucali większość sakramentów, nie uznawali oficjalnej Cerkwi, władzy państwowej, odmawiali składania przysięg (także sądowych) i służby wojskowej. Uciekając przed prześladowaniami emigrowali od końca XVIII w. do Polski, Mołdawii, Bukowiny i Finlandii. Wielu z nich osiedliło się na Mazurach. gdzie tworzyli całe wioski. Zostali także życzliwie przyjęci przez władze pruskie, które w 1823 r. zezwoliły im na osiedlenie się nad jeziorem Duś we wsi Wojnowo (do dziś znajduje się ich klasztor). Na Mazurach filipowcy osiedlili się głównie w okolicach Augustowa. Fryderyk Wilhelm III zwolnił ich ze służby wojskowej na okres jednej generacji, pod warunkiem, że osiedlą na nieuprawianych do tej pory obszarach i zakupią tam dla siebie grunty. Przewidziane dla nich działki znajdowały się głównie w obrębie lasów mikołajskich i krutyńskich. Zezwolono im na zatrudnianie własnych duchownych i nauczycieli, o ile sami, bez pomocy państwa będą utrzymywać swoje szkoły i świątynie. Również nakładem własnych środków musieli wznosić swoje domy i gospodarstwa na wyznaczonych przez miejscową policję miejscach. Założone przez nich wsie to: Onufryjewo, Piaski, Ładne Pole, Osiniak, Piotrowo, Wojnowo, Zameczek, Mościszki, Gałkowo, Kadzidłowo. Nowi przybysze przeznaczone im tereny zagospodarowali szybko i sprawnie. Parali się rybołówstwem, dużym uznaniem cieszyli się jako stelmachowie i kołodzieje. Wielu z nich szukało zarobku także w Polsce jako rybacy, tracze, kopacze rowów, robotnicy budowlani. Z powodzeniem zajmowali się też sadownictwem i owocarstwem.

Fot. Mazurscy filipowcy, w: H. Buchholtz, Masuren - eine deutsche Landschaft in Ostpreußen, Königsberg 1933 (sygn. 34480)