drzeworyt

Drzeworyt to technika graficzna należąca do druku wypukłego. Drzeworytem nazywa się również odbitkę uzyskaną tą techniką. W technice tej używana jest deska, na którą nanosi się rysunek, a następnie przy pomocy specjalnych narzędzi wycina się tło, które na odbitce będzie białe. Pozostawione wypukłe miejsca będą drukowały. Klocek pokrywa się farbą drukarską i odbija na papierze. Rodzaje drzeworytu w zależności od przygotowanego klocka i sposobu wycinania dzieli się na: • drzeworyt wzdłużny (langowy) — używana jest deska cięta wzdłuż pnia, w efekcie czego słoje i włókna biegną równolegle do krawędzi deski; tło wycinane jest dłutami i nożami w miękkim drewnie (lipa, jabłoń, świerk) • drzeworyt poprzeczny (sztorcowy) — używana jest deska cięta w poprzek pnia, składająca się z posklejanych małych klocków. Całość klocka cięta jest rylcem w twardym drewnie (bukszpan, dzika grusza). Inne rodzaje drzeworytu: • drzeworyt groszkowy (śrutowy) — powstał w XV wieku, stosowany na terenie Niemiec i Niderlandów; formę uzyskuje się przy pomocy puncy dającej efekt tekstury; • drzeworyt tonowy (białoryt) — powstaje na zasadzie negatywu - druk odbywa się białą farbą na czarnym tle, stosowany np. przez Altdorfera; • drzeworyt faksymilowy — używany do tworzenia szczegółowych reprodukcji, szczególnie rysunków, gdyż dawał efekt swobodnych linii; • chiaroscuro (drzeworyt światłocieniowy) — pojawił się w XVI w. we Włoszech i Niemczech; uzyskuje się go z dwóch matryc (czarny kontur linearny to jedna płyta, druga to obszary światła — druk szrafirunkowy jasną farbą) oraz barwionego papieru (który jest trzecim walorem — półcieniem). Historia drzeworytu Drzeworyt jest uznawany za najstarszą technikę graficzną. Powstał w starożytności, był m.in. używany do druku (stemple) tkanin, najstarszym zachowanym okazem są tkaniny koptyjskie z VI w. W Europie w powszechne użycie wszedł w XVI w. Najstarszy datowany drzeworyt europejski pochodzi z 1424 roku i został odnaleziony w austriackim klasztorze Buxhein. Przez wynalezieniem czcionki drukarskiej w technice drzeworytniczej odbijano w średniowieczu całe książki — w tym samym klocku wycinano zarówno tekst, jak i ilustracje (były to tzw. książki blokowe lub ksylograficzne).W 2 połowie XV wieku drzeworycie pojawia się cieniowanie przy pomocy szafowania; wcześniej zaznaczano tylko kontury, bez uwzględnienia światła i cienia. Początkowo drzeworyty kolorowano ręcznie, od XVI w. wprowadzono kolor mechanicznie poprzez zastosowanie kilku matryc. Ok. 1790 Thomas Bewick wynalazł drzeworyt sztorcowy i wtedy technika drzeworytnicza odrodziła się. Drzeworyt sztorcowy pozwolił bowiem rytować we wszystkich kierunkach (wzdłużny, ze względu na budowę deski, posiadał w tym względzie pewne ograniczenia) i uzyskać bardziej malarskie efekty. Drzeworyt poprzeczny jest także bardziej precyzyjny, gdyż umożliwia osiągnięcie cieńszej kreski. Na przełomie XIX i XX w. drzeworyt ustąpił innym technikom, ale nadal był wykorzystywany (i jest także dziś) przez artystów.