cech

Organizacja zrzeszająca rzemieślników jednej lub kilku pokrewnych specjalności. Pierwsze organizacje cechowe pojawiły się we Włoszech w 10 w., na ziemiach niemieckich rzemieślnicy zaczęli organizować się w ten sposób począwszy od 12 w., do Polski przywędrowały one z Niemiec w XIII w. Miasta otrzymywały prawo do organizacji cechów w momencie swej lokalizacji, była to część prawa cechowego. Każdy cech posiadał statut, regulujący wszelkie aspekty jego funkcjonowania. Podstawowym zadaniem cechów była ochrona interesów jego członków wobec rady miejskiej, kupców, wsi oraz konkurencji (na sprzedaż wyrobów rzemieślniczych z innych miast zezwalano tylko okazjonalnie w czasie jarmarków). Od XIII w. rzemieślnicy byli zobligowani do przystępowania do cechu (tak zwany przymus cechowy). Rzemieślnicy niezrzeszeni w cechu (tak zwani partacze) byli zwalczani przez rzemieślników cechowych jako konkurencja (ich wyroby były tańsze). Pełnoprawnymi członkami cechów byli mistrzowie, posiadający obywatelstwo miejskie i własne warsztaty. Do cechów należeli też (choć nie cieszyli się pełnią praw) czeladnicy i terminatorzy. Mistrzami stawali się oni po zdaniu egzaminu mistrzowskiego, co nie było łatwym zdaniem, zwłaszcza począwszy od XV w., kiedy to zaczęto ograniczać dostęp do zawodu zwłaszcza osobom z zewnątrz (niespokrewnionym i niespowinowaconym z członkami cechu), m. in. poprzez podnoszenie opłat, ograniczanie liczby mistrzów czy też celowo trudny egzamin, którego zasadniczym elementem było wykonanie tzw. majstersztyku (niem. Meisterstück) – wyrobu, odznaczającego się dobrą jakością, starannością wykonania, innowacyjnością itp. Niejednokrotnie z wyzwoleniem się na mistrza związany był przymus nawet kilkuletniej wędrówki po innych miastach, w celu zapoznania się z nowymi technikami, udoskonalenia warsztatu etc. Poza wzajemnym wsparciem i obroną interesów członków, cech spełniał także i inne funkcje, m. in. religijne (każdy cech miał swojego patrona, własne nabożeństwa, niejednokrotnie fundował kaplice lub ołtarze do kościoła). Rola społeczna i kulturalna cechów polegała m. in. na organizowaniu czasu wolnego i życia towarzyskiego swoich członków. Cechy roztaczały też opiekę nad wdowami i sierotami po zmarłych rzemieślnikach, w razie zagrożenia miasta najazdem brały udział w jego obronie (miały wyznaczone do obrony fragmenty murów lub fortyfikacji). Cechy były też liczącą się siłą polityczną w mieście, biorąc udział w konfliktach pospólstwa i plebsu z patrycjuszami. Upadek silnej organizacji cechowej nastąpił w XVII - XVIII w. za sprawą rewolucji przemysłowej i powstawania manufaktur. Przykładowe cechy: piekarze, rzeźnicy, bednarze, rymarze, kołodzieje, rękawicznicy, kapelusznicy, siodlarze, kotlarze, szewcy, pantoflarze, grzebieniarze, koszykarze, pergaminiści, miecznicy, kuśnierze, złotnicy. Powstawanie elbląskich cechów rzemieślniczych związane było ściśle podobnie jak i w innych miastach z rozwojem handlu. W 1385 r. było w Elblągu już 17 cechów. W elbląskiej katedrze św. Mikołaja znajdują się ołtarze boczne ufundowane przez flisaków wiślanych, słodowników, czeladników szewskich

Ilustracja - pochód elbląskich cechów (XVIII w.)