Synopsis orationis: quae habita est in celebrerrima academia Heydelbergensi a Iohanne Iacobo Grynaeo...

Opis dokumentu

Fryderyk III Wittelsbach, elektor Palatynatu Reńskiego, wspierający kalwinizm umarł w roku 1576 pozostawiając jako następcę Ludwika VI, wychowanego przez matkę Marię Hochenzollern na luteranina. Ludwik wymienił kadrę profesorską Uniwersytetu w Heidelbergu usuwając kalwinistów. Od 1583 roku na tronie elektorskim zasiadł syn Ludwika, Fryderyk IV, ale regencję sprawował jego wuj Jan Kazimierz, gorący zwolennik kalwinizmu. Z jego inspiracji katedrę teologii Uniwersytetu w Heidelbergu objął w 1584 roku wybitny szwajcarski teolog kalwiński, profesor w Bazylei,  Jan Jakub Grynaeus (1540-1617) z zadaniem nadania jej kalwińskiego charakteru. W dniach 4-14 kwietnia 1584 roku odbyły się dysputy dotyczące najważniejszego punktu spornego pomiędzy zwolennikami Jana Kalwina i Marcina Lutra, a mianowicie kwestii obecności ciała Chrystusa w chlebie, którym dzielono się podczas Ostatniej Wieczerzy i w ogóle w chlebie eucharystycznym. Druk ten zawiera zapis mowy podsumowującej dyskusje z dnia 15 kwietnia autorstwa Grynaeusa. Na stronie tytułowej znajdują się dwa cytaty z pism św. Augustyna podkreślające nadrzędną wartość prawdy, w podobnym tonie napisana została jednostronicowa dedykacja skierowana do pobożnego i sprawiedliwego czytelnika.  Po retorycznym wstępie uzasadniającym konieczność zabrania głosu i składającym hołd wszystkim obecnym, autor przechodzi do podsumowania, w którym zawiera kalwińską wykładnię nauki o obecności Chrystusa w eucharystii. Swoje argumenty wspiera licznymi passusami z Ojców Kościoła i Pisma Świętego. Mowa jest silnie zretoryzowana i zawiera więcej elementów odwołujących się do emocji niż do rozumu. Autor przedstawia się jako obrońca prawdziwej wiary nękany niegodziwymi atakami, na które wielkodusznie odpowiada. W drugiej części Grynaeus wzywa studentów do podążania drogą prawdy i kierowania się rozumem, dowodząc, że tylko aniołowie się nie mylą i podając przykłady starożytnych mężów, którzy naprawili swoje błędy. Utwór kończą trzy cytaty poetyckie z Erazma, z Psalmu  119 oraz prefacja liturgiczna. Druk współoprawny (klocek introligatorski), sygn. Pol.6.II.1328-Pol.6.II.1361. Format bibliograficzny: 4. Superekslibris: Samuel Meienreis. Pieczątki: 1, 10, 11. Dawne sygnatury: M.5, U.5, Z IIII?. Zewnętrzne oznaczenia: DT; pęknięcie zwięzów między blokiem a oprawą, poluzowanie oprawy, uszkodzenie przegubów; niewielkie deformacje; średnie zabrudzenia/zacieki/zaplamienia; niewielkie ubytki spowodowane przez owady. W 2010 r. druk poddano konserwacji zachowawczej w ramach projektu „Konserwacja zachowawcza druków XV-XVII w. Biblioteki Elbląskiej”.