Stiftungs-Urkunde, Statut, auch Geschäfts- und Kassen-Reglement für die Pott und Cowlesche Stiftung zu Elbing. Nebst der Verhandlung […] die Eröfnungsfeier dieser Stiftung und kurze Lebensbeschreibung des Stifters betreffend

Opis dokumentu

Stifungs-Urkunde, Statut, auch Geschäfts- und Kassen-Reglement für die Pott und Cowlesche Stiftung zu Elbing (Elblag, 1828) - statut oraz dokumenty organizacyjne, powstałej na mocy testamentu Richarda Cowle’a fundacji Pott - Cowle (Pott-Cowlesche Stiftung) wraz z wyciągiem z testamentu sporządzonym i datowanym 21 maja 1819 roku w Elblągu, złożonym w tym samym roku w depozytorium królewskiego sądu krajowego w Kwidzynie. Richard Cowle (1755 -1821) był kupcem angielskiego pochodzenia i jeden z największych filantropów elbląskich XIX wieku. Urodził się w Berwick-upon-Tweed - małym miasteczku, będącym najbardziej na pn. wysuniętym miastem w Anglii, oddalonym ok. 4 km od szkockiej granicy. Po zdobyciu majątku (głównie za sprawą udanych interesów w Kłajpedzie) osiadł 1793 w Gdańsku, do wyjazdu stamtąd zmusiło go jednak zajęcie miasta przez Francuzów w 1807 r. Przeprowadził się wówczas do Elbląga. Na mocy umowy z miastem wypłacał on rocznie 200 talarów na rzecz instytucji opiekuńczych dla ubogich, za co uzyskał zwolnienie z obowiązku uiszczania podatków. W 1819 r. sporządził on testament, na mocy którego powstała fundacja „Pott-Cowle” (Peter Emanuel Pott był jego szwagrem, synem założyciela morskiej kompanii handlowej w Elblągu). Jak wynika z zapisu testamentowego, Richard Cowle chciał swoim legatem odwdzięczyć się elblążanom za życzliwe przyjęcie w mieście. Utworzenie fundacji Pott - Cowle wyjaśnił następująco: „Przyjacielskie przyjęcie, jakie Elbląg zgotował mi i mojej żonie, przywiązało mnie do tego miejsca, w którym mieszka tak wiele serdecznych i dobrych ludzi. Upamiętnienie mieszkania wśród tak dobrych ludzi jest moim utęsknionym życzeniem…Poza dobrem jakie może powstać z dokładnego wypełnienia moich dyspozycji, wynagrodzeniemdla mnie jest również wspomnienie miłości i szacunku moich współobywateli.” Zgodnie z dyspozycją testamentową dla fundacji Pott – Cowle przeznaczonych zostało 200.000 talarów. Na mocy testamentu wsparł również hojnie instytucje w innych miastach, z których wiele miało związki z jego ojczyzną (m. in. angielski przytułek dla ubogich, kościół anglikański i staroszkocką lożę w Gdańsku). W testamencie Cowle uwzględnił również swoich krewnych, przyjaciół i służbę, dla których przeznaczył hojne zapisy w gotówce i papierach wartościowych. Zmarł 4 stycznia 1821 r. w trakcie pobytu w Gdańsku i został pochowany w grobowcu rodzinnym na gdańskim cmentarzu Zbawiciela. Założona na mocy legatu Cowle’go fundacja była przez długi czas najważniejszą charytatywną fundacją prywatną w Elblągu. Zdegradowało ją dopiero założenie przez właścicieli firmy Schichau fundacji jubileuszowej w 1912. O tym, jak ważną dla elblążan postacią był Richard Cowle świadczyć może fakt poświęcenia jego pamięci Redeactus (rodzaj uczniowskiego występu oratorskiego, przygotowywanego zwyczajowo w gimnazjach na zakończenie roku szkolnego) w Elbląskim Gimnazjum w 1875 r., jak również nadania jego imienia jednej z ulic (dzisiejsza Żeromskiego). Materiał uzupełnia informacja z uroczystych obrad elbląskiego Magistratu, które odbyły się 12 stycznia 1822 roku i zostały poświęcone osobie szacownego fundatora i jego testamentowych dyspozycji utworzenia fundacji.