Ordenskumturei Schlochau

Opis dokumentu

Publikacja autorstwa Karla Kasiske (1909-1941) wydana w 1937 roku w Lipsku prezentująca rys historyczny i opis komturii zakonu krzyżackiego w Człuchowie (niem.Schlochau) – obecnie miasta w województwie pomorskim, w odległości około 150 km na południowy zachód od Gdańska. Komturie (również: komendy, komandoria) były podstawowymi jednostkami administracyjno – terytorialno – wojskowymi zakonów rycerskich zarządzanych przez komtura, obejmujące najczęściej zamek wraz z przylegającym do niego dobrami ziemskimi. Komtur był jednocześnie zwierzchnikiem administracyjnym i wojskowym okręgu. Podlegał mu konwent, który tworzyli bracia - rycerze. Według statutów krzyżackich konwent powinien gromadzić 13 braci, na wzór Chrystusa i apostołów. W praktyce konwenty były jednak mniej lub bardziej liczne. Człuchów był starym osiedlem pomorskim, wzmiankowanym już w XII wieku. Ówczesne grodzisko wchodziło w skład kasztelanii ze Szczytna. W XIII wieku Człuchów należał do książąt pomorskich. W 1299 roku książę pomorski Mściwoj II przekazał okoliczne ziemie wojewodzie kaliskiemu Mikołajowi z Ponieca. W 1312 roku Człuchów oraz wieś Broda zostały sprzedane Krzyżakom za 250 grzywien przez synów kasztelana. Prawdopodobnie wówczas osada otrzymała niemiecką nazwę Schlochau. Budowę zamku jako siedzibę komturstwa Krzyżacy rozpoczęli w 1320 roku. Zamek osadzony został na kamiennych fundamentach, które ulokowano w miejscu, gdzie półwysep łączył się z lądem. Pierwszym wzmiankowanym w 1321 roku komturem w Człuchowie był brat Ludwik von Liebenzell. W 1367 roku zakończono budowę zamku w Człuchowie. Za pomocą rowów wypełnionych wodą zamkowy półwysep podzielono na trzy wyspy, które sztucznie podwyższono. Na środkowej wyspie nazywanej Kępą wyrósł zamek wysoki. Na pozostałych dwóch wyspach wybudowano dwa przedzamcza: wschodnie oraz zachodnie, które graniczyły z miastem. Pokaźna czteroczłonowa warownia uchodziła wówczas za drugą po Malborku najpotężniejszą w państwie krzyżackim. Za murami zamczyska stacjonowało rycerstwo, przybywające z zachodu z zamiarem wzięcia udziału w krucjatach. W 1410 roku zamek był główną bazą postojową i kwaterunkową dla oddziałów zachodniego rycerstwa, zdążającego do Malborka na zgrupowanie sił przed wojną z Polską. W czasie wojen z Zakonem wojska polskie próbowały bezskutecznie zdobyć zamek w 1414 roku i 1433 roku. Zamek w rękach krzyżackich pozostał do wojny trzynastoletniej, gdy został opanowany w 1454 roku przez wojska królewskie. W tym samym roku Krzyżacy próbowali bezskutecznie odbić zamek, a następnie w roku 1455 i 1456, jednak załoga polska odparła ataki. Kolejne ataki na zamek przeprowadzono w 1520 w czasie wojny pruskiej i 1563 roku, kiedy zamek zaatakowały wspierające Krzyżaków wojska Dytrycha Schoenberga. Odtąd zamek był w rękach polskich aż do rozbiorów. Opracowanie zawiera opis architektoniczny zamku, miejscowości wchodzących w skład dawnego Komturstwa Człuchowskiego m.in Człuchowa, Chojnic, Czarnego, Debrzna, sposobu administrowania oraz funkcjonowania i zadań komturii i komtura, znaczenia dla rozwoju kulturalno - gospodarczego regionu etc.