Publikacja wydana w 1850 roku w Toruniu autorstwa Alexandra Gustava Hermanna Lambecka dotycząca początków, rozwoju i rozprzestrzeniania się reformacji na obszarze Prus Zachodnich na przestrzeni XVI – XVIII wieku, w szczególności na terenach które w opisywanym okresie nosiły nazwę Prus Królewskich lub Prus Polskich w odróżnieniu od Prus Książęcych nazywanych później Prusami Wschodnimi. Przyczyny przyjmowania się haseł reformacyjnych były na omawianym obszarze podobne do tych jakie wystąpiły w Niemczech i w całej Europie. W Prusach Królewskich istniał podatny grunt dla przyjmowania nowinek religijnych. Największy oddźwięk hasła Marcina Lutra (1483-1546) znalazły w Gdańsku. Równocześnie z wydarzeniami w Gdańsku miały miejsce podobne wydarzenia w Elblągu i Braniewie. Ruch reformacyjny w pierwszym stadium swego rozwoju objął przede wszystkim miasta: Toruń, Gdańsk, Elbląg i Braniewo oraz okolice tych miast. W opracowaniu, podzielonym na trzy części przedstawiono rys historyczny i fazy reformacji dla każdego wieku z osobna, wiele uwagi poświęcając sytuacji i wydarzeniom w wielkich miastach pruskich – w Gdańsku, Toruniu i Elblągu. Materiał uzupełniono o alfabetyczne rejestry kościołów ewangelickich ówczesnych jednostek administracyjnych Prus Zachodnich - rejencji kwidzyńskiej i gdańskiej.