Die Hagia Sophia zu Konstantinopel

Opis dokumentu

Die Hagia Sophia zu Konstantinopel (Berlin, 1939)- publikacja wydana w serii monograficznej „Bilderhefte antiker Kunst” (zeszyt VI) opisująca słowem a przede wszystkim obrazem Hagię Sophię (gr. Ἁγία Σοφία, Aja Sofia; tur.Ayasofya) - meczet w Stambule, a w przeszłości kolejno świątynia chrześcijańska, meczet i muzeum. Uważana za najważniejsze dzieło architektury bizantyjskiej. Autorem opracowania jest niemiecki archeolog i bizantysta Alfons Maria Schneider (1896-1952), który przez całe życie pasjonował i zajmował się zabytkami chrześcijańskiego Orientu. Burzliwe dzieje kościoła Hagia Sophia w Stambule (wcześniejszym Konstantynopolu) są odzwierciedleniem przemian politycznych i wyznaniowych, jakie zachodziły na terenach dawnego Cesarstwa Bizantyjskiego. Kościół, wzniesiony jako miejsce liturgii kościoła wschodniego, w XV stuleciu, po zdobyciu Konstantynopola przez Turków, został zamieniony w meczet, a w 1934 roku, po przejęciu władzy przez Mustafę Kemala Atatürka i proklamowaniu republiki, stał się muzeum. Świątynia została ufundowana przez cesarza Justyniana I Wielkiego (panował w latach 527–565), a w obecnym kształcie wybudowana została w latach 532–537 przez wybitnych architektów-matematyków Anthemiosa z Tralles i Izydora z Miletu. Budowa justyniańskiej Hagii Sophii była dla mieszkańców Konstantynopola w VI w. jednym z najważniejszych wydarzeń. Hagia Sophia, kościół poświęcony Mądrości Bożej, była najważniejszą świątynią Cesarstwa Bizantyjskiego, katedrą patriarchy i miejscem koronacji cesarzy. Pod względem architektonicznym uznawana jest za rozwiązanie wyjątkowe, śmiałe i nowatorskie, nie dające wpisać się w ramy znanych typów budowli. Na poziomie rozplanowania Hagia Sophia łączy w sobie cechy bazyliki – podłużnej budowli założonej na planie prostokąta lub krzyża łacińskiego – i budowli centralnej –  założonej na planie koła, wieloliścia bądź wieloboku. Typ bazylikowy jest charakterystyczny dla architektury chrześcijańskiej kręgu łacińskiego, typ centralny szczególnie często wykorzystywany był w kręgu greckiego chrześcijaństwa. Wnętrze kościoła Hagia Sophia było dość ściśle podzielone na monumentalną, oświetloną przestrzeń nawy głównej oraz zacienione nawy boczne z emporami, zdecydowanie podporządkowane centralnej przestrzeni. Jak wiadomo ze źródeł, cesarz Justynian I Wielki nie szczędził środków na wyposażenie kościoła. Do wystroju świątyni użyto wielu niezwykle kolorowych materiałów, takich jak porfiry i marmury, które wykorzystano jako okładzinę ścian i filarów. Dekoracyjności przydawały wnętrzu także elementy ozdobione złotem, srebrem, kością słoniową i błyszczącymi kamieniami. Światło wpadające do świątyni ślizgało się po powierzchniach kamieni i cennych kruszców, podkreślając luksus i przepych najważniejszej świątyni Cesarstwa.