Der Zusammenbruch

Opis dokumentu

Der Zusammenbruch (Monachium, 1923) - niemieckojęzyczne wydanie „La débâcle”( pol. „Klęska”) - francuskiej powieści, opublikowanej po raz pierwszy w 1892 roku, której autorem jest francuski eseista, dziennikarz, krytyk sztuki, pisarz, główny przedstawiciel naturalizmu Émile Édouard Charles Antoine Zola (1840- 1902). Jego wszystkie utwory (opera omnia) zostały umieszczone w Indeksie ksiąg zakazanych dekretami z 1894, 1895, 1896 i 1898 roku. Powieści, stanowi dziewiętnasty tom „Rougon-Macquartowie” (fr. Les Rougon-Macquart) -zbiorowego tytułu dwudziestu powieści, opublikowanych na przestrzeni 1871-1893, opowiadających dzieje różnych członków rodziny Rougon-Macquartów w czasie II Republiki Francuskiej, w czasie zamachu stanu i od okresu Napoleona III do wojny prusko-francuskiej 1871 roku, która spowodowała upadek Cesarstwa. Kolejne powieści nie zawsze są uszeregowane chronologicznie, a czytanie ich poza kolejnością jest możliwe bez szkody dla zrozumienia całości, choć znajomość związków rodzinnych między bohaterami niewątpliwie wzbogaca lekturę. Cały cykl przedstawia rozległą panoramę francuskiego społeczeństwa i stanowi ważny dokument tamtych czasów. Tłem fabuły „Klęski” jest seria zdarzeń polityczno-militarnych, które towarzyszyły końcowi panowania Napoleona III i upadku Cesarstwa Francuskiego w 1870 roku (wojna francusko-pruska, bitwa pod Sedanem, powstanie Komuny paryskiej etc.). Książka opisuje wojnę z punktu widzenia zwykłego żołnierza - Jana Macquarta, który po dramatycznych przeżyciach związanych z życiem na wsi zaciągnął się na ochotnika do wojska. Początkowo oddział Jana nie uczestniczy w walkach, a żołnierze są coraz bardziej zdemoralizowani i zniechęceni. W końcu oddział Jana, pod naciskiem pruskim trafia do Sedanu. W wielkiej bitwie o miasto i jego okolice druga armia francuska razem z cesarzem trafia do niewoli. Jan zaprzyjaźnia się ze swoim kolegą z oddziału Maurycym, jego siostrą Henriettą i jej mężem, który ginie w czasie działań wojennych. Jan i Maurycy uciekają z obozu jenieckiego, jednak ich drogi rozchodzą się. Jan wraca do wojska, gdy Prusacy uwalniają określoną liczbę żołnierzy w celu pomocy w stłumieniu Komuny Paryskiej, podczas gdy Maurycy zostaje w Paryżu gwardzistą narodowym i wspiera Komunę. Tragicznym przypadkiem obaj przyjaciele spotykają się po raz ostatni na barykadzie, gdzie Jan zabija Maurycego. Przed śmiercią Maurycy wybacza mu, a Jan, patrząc na płonący Paryż, pojmuje, że na jego oczach zakończyło się II Cesarstwo. Powieść należy do najbardziej poruszających obrazów wojny w literaturze francuskiej. Główni bohaterowie wyrażają podział na „zdrową” i „chorą” Francję. Myślący zdroworozsądkowo, prosty, lecz szczerze kochający swój kraj i gotowy dla poświęceń dla niego Jan zostaje skontrastowany z Maurycym, intelektualistą, który jednak zbyt wiele czasu poświęca rozważaniom nad sytuacją swoją i ogólną, a przez to dokonuje złego wyboru, dołączając do komunardów. Chociaż Zola nie potępia Komuny Paryskiej, nie uważa jej również za akt pozytywny, przyczyniający się do dobra kraju, ale za nieprzemyślany akt rozpaczy. Uznanie tego faktu przez Maurycego zostaje wyrażone w scenie jego śmierci. Równolegle pisarz stanowczo potępia przemoc po obydwu stronach, zarówno rozstrzeliwania zakładników przez komunardów, jak i masowe egzekucje krwawego tygodnia.