Anton Reiser. Ein psychologischer Roman. […] Dritter Theil

Opis dokumentu

Anton Reiser … - część trzecia (Berlin, 1786), wydanej w czterech tomach, na przestrzeni 1785-1790, powieści psychologicznej Karla Philippa Moritza (1756 -1793), którą śmiało można określić mianem powieści rozwojowej (niem. Entwicklugsroman) – powieści, ukazującej na tle obyczajowym epoki dzieje duchowego rozwoju bohatera. Autor był niemieckim pisarzem zaliczanym do okresu Sturm und Drang, berlińskiego oświecenia i klasyki weimarskiej. Prowadził barwne i urozmaicone życie, w trakcie którego był uczniem kapelusznika, aktorem, guwernerem, nauczycielem, redaktorem, filozofem, teoretykiem sztuki, krytykiem literackim i profesorem sztuki. Anton Reiser opowiada o dzieciństwie i wczesnej młodości postaci przypominającej Moritza, ale nie jest to w ścisłym sensie autobiografia. Moritz nazwał swoją powieść "biografią" lub "powieścią psychologiczną", podkreślając w ten sposób podjętą przez siebie w Anton Reiser próbę obiektywnego, bezstronnego prześledzenia wewnętrznej, psychologicznej historii rozwoju postaci i formowania się charakteru. Autor stara się opisać rozwój młodego człowieka - między ambicją, trudnościami społecznymi i rozpadem moralnym z jednej strony a społecznymi frazesami i indywidualnymi nadziejami z drugiej. W części trzeciej, pochodzący z ubogiej rodziny Anton na krótko cieszy się lepszym losem dzięki pisaniu wierszy. Szczyt jego sukcesu przypada na moment, gdy zostaje poproszony o skomponowanie przemówienia na urodziny królowej Charlotty. Wydaje się, że dla Antona w Hanowerze może zacząć się nowa epoka, ale wkrótce jego uwagę odwracają fantazje. Po pierwsze, podróż do Bremy zaszczepia w jego umyśle ideę podróżowania jako sposobu na ucieczkę od codzienności i cieszenia się wolnością bycia kimkolwiek zechce. Następnie trupa aktorów wraca do Hanoweru na sezon, a Anton dostaje niewielkie role w kilku szkolnych przedstawieniach. Pomysły na podróże i aktorstwo łączą się teraz w decyzję o opuszczeniu Hanoweru i dołączeniu do trupy teatralnej w Weimarze. Anton Reiser nie potrafi odnaleźć się w życiu, ponieważ ciągle goni za fantazjami. W związku z tym opowieść o jego początkach ma służyć jako przykład przestrogi. Jednocześnie jednak zdystansowane, "psychologiczne" podejście Moritza zachęca czytelnika do zrozumienia przyczyn zachowania Antona, które zazwyczaj tkwią w czynnikach socjologicznych, zmuszających go do ucieczki od rzeczywistości w fantazję i budzących współczucie.