Woit (Wogdt), Jan (1659-1721)

Autor: Helena Dutkiewicz | Data dodania: 14.11.2013

Woit (Woyt, Wogdt) Jan (1659-1721) – profesor i bibliotekarz w gimnazjum elbląskim. Urodzony 21.12 w rodzinie Jana, piwowara z Nowego Miasta Elbląga i Anny z domu Fahlpactin. Uczył się w szkole nowomiejskiej oraz prywatnie u Piotra Behma, konrektora gimnazjum. Zaczął studia w Królewcu, ale stwierdził, że nie ma odpowiedniego przygotowania więc wyjechał do Torunia, a następnie przeniósł się do Gdańska. Studia odbył w Lipsku i Wittenberdze. Studiował filozofię, teologię, historię i matematykę. 20.01.1687 r. został zatrudniony w Gimnazjum Elbląskim i pracował w tej szkole aż do śmierci. Przez wiele lat był nauczycielem młodszych klas, w 1704 r. został awansowany na profesora tzn. nauczyciela uczącego w dwóch najstarszych klasach. Nauczał greki i poezji. W pracy pedagogicznej niczym szczególnym się nie wyróżniał, był sumiennym i dobrym nauczycielem, uczył wg ogólnie wówczas przyjętych wzorów. Na większą uwagę zasługuje jego praca w bibliotece gimnazjalnej. Powierzono mu nad nią opiekę w 1709 roku i był to jedyny przypadek w dziejach szkoły, kiedy powołano na bibliotekarza profesora a nie rektora. Działała ona już ponad 100 lat pod opieką rektorów i scholarchów. Największą bolączką był brak pieniędzy na systematyczne zakupy, także zbiór powstawał głównie z darowizn. Jan zaproponował Radzie Miejskiej utworzenie stałego funduszu na zakup książek, powstałego z opłat uczniów za mieszkanie w internacie (dotychczas mieszkali za darmo), wprowadzenie wpisowego przy przyjmowaniu uczniów do szkoły oraz wprowadzenie kar pieniężnych za przekraczanie regulaminu szkolnego przez uczniów. Sugerował też opodatkowanie spadkobierców przy otwieraniu testamentów oraz zorganizowanie loterii dubletów książek będących w posiadaniu biblioteki. Zaproponował również nowy regulamin dla czytelników oraz prosił o zatrudnienie woźnego i kopisty. Z tych wszystkich propozycji Rada Miasta zgodziła się tylko na regulamin i loterię. Wobec wszystkich kłopotów z uzyskaniem funduszy Jan kontynuował stary zwyczaj powiększania zbiorów w drodze darowizn. Wspierany był przez burmistrza-scholarcha – Izaaka Feyerabenda. Introligator Grüttner ofiarował bibliotece, piękną oprawną księgę ofiarodawców, co miało też zachęcić ich do darowizn. Mimo trudnej sytuacji gospodarczej i politycznej Elbląga (okupacja szwedzka w 1703-1710 i rosyjska 1710-1712) udało się Woitowi pozyskać wiele cennych darów. Najcenniejszym nabytkiem była uzyskana od rodziny Meienreisów, biblioteczka licząca 263 tomy. Był to księgozbiór zebrany przez Samuela M. (1579-1604) w czasie studiów w Niemczech i Holandii. Wśród darczyńców znalazł się feldmarszałek ros. Józef Daniel Bruce, Szkot w służbie Piotra Wielkiego, który ofiarował rozprawkę z zakresu matematyki, napisaną przez cara, i Nowy Testament, wydany po rosyjsku w Kijowie w 1703 r. Z przeprowadzonej loterii uzyskał 381 florenów, co wraz z kwotami składanymi przez ofiarodawców, umożliwiło systematyczne zakupy. Z jego inicjatywy powstał przy bibliotece gabinet numizmatyczny. Sam też ogłosił kilka panegiryków i innych druków związanych z jego pracą pedagogiczną. Zmarł 5.06.1721 r. w Elblągu.

Źródło: Marian Pawlak, Woit (Woyt, Wogdt) Jan – ( 1698-1764), W : Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego pod red. Stanisława Gierszewskiego, T. 4 – pod red. Zbigniewa Nowaka, Gdańsk, 1997, s. 465-466

Na zdj. Czytelnia, [w]: T. Lockemann, Elbing, 1926, s. 77