Wilczewski, Stanisław (1922–1977) – lekarz chirurg

Urodził się 16 czerwca 1922 roku w Sieruciowcach w powiecie sokólskim jako syn Aleksandra i Michaliny (z domu Żuk). Maturę uzyskał w 1939 roku w Gimnazjum Ogólnokształcącym w Grodnie. Jako ochotnik brał czynny udział w kampanii wrześniowej (był wówczas uczniem gimnazjum). Brał też udział w obronie Grodna przed wkraczająca Armią Czerwoną. W lipcu 1941 roku wstąpił do Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej i aktywnie działał (pod pseudonimem „Czarny”) w młodzieżowej grupie dywersyjno-sabotażowej podlegającej komendantowi Grodna. Wyróżniając się pośród innych odwagą, należał do sekcji likwidacji konfidentów gestapo. Gdy Niemcy przystąpili do wywózki młodzieży na roboty przymusowe do Prus, młody Stanisław, w porozumieniu z kolejarzami ze stacji Dubaśnica, zlikwidował ochronę niemiecką i uwolnił deportowaną młodzież na stacji Nowa-Kamienna. Po ucieczce z pociągu „Czarny” nawiązał kontakt z partyzanckim oddziałem „Wira” i włączony został do Kedywu, działającego w północo-wschodnim terenie obwodu sokólskiego. Ukończył konspiracyjną szkołę młodych dowódców w stopniu kaprala. W 1943 roku został aresztowany i wywieziony na roboty do Niemiec, skąd udało mu się uciec. W styczniu 1944 roku z grupą porucznika „Wira” brał udział w walce z żandarmerią niemiecką o uwolnienie aresztowanych żołnierzy Armii Krajowej w Nowym Dworze koło Sokółki. Za swoją odwagę w listopadzie 1943 roku został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami oraz w maju 1944 roku Krzyżem Walecznych. Został awansowany do stopnia plutonowego w marcu 1944 roku. W okresie akcji „Burza” brał udział w potyczkach z wycofującymi się oddziałami własowców i żandarmerii. Działał w konspiracji do wiosny 1945 roku. Pod przybranym nazwiskiem Felek Waluk jesienią 1945 roku przyjechał do Gdańska, gdzie podjął studia na Wydziale Lekarskim Akademii Lekarskiej w Gdańsku. Pracował w Studenckiej Brygadzie Pracy przy odgruzowywaniu budynków Akademii. Na drugim roku studiów został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa za przynależność do Armii Krajowej. Zwolniono go po interwencji rektora Akademii prof. Michała Reichera. W kwietniu 1947 roku przyznał się do działalności w AK. Po ujawnieniu wrócił do prawdziwego nazwiska. Od trzeciego roku studiów pracował w Zakładzie Anatomii Prawidłowej. Dyplom lekarza otrzymał 8 grudnia 1951 roku, a niedługo potem specjalizację II stopnia z chirurgii. W 1952 roku otrzymał przydział pracy na oddziale chirurgii ogólnej Szpitala Miejskiego w Elblągu. Od 1961 roku był ordynatorem tego oddziału. W latach 1962–1965, gdy przejściowo połączono oddział chirurgii ogólnej z oddziałem chirurgii dziecięcej, kierował oddziałem liczącym 109 łóżek. Oddziałem Chirurgii Ogólnej Szpitala Miejskiego liczącym 75 łóżek kierowa do 1977 roku.  Po jego śmierci oddział objął doktor Maciej Majeranowski. Był nauczycielem i wychowawcą wielu, znakomitych później chirurgów, ordynatorów oddziałów chirurgicznych kilku szpitali w Polsce. Jego uczniami byli: Maciej Pisarek, Hieromin Wagner, Jan Meller i wielu innych. Za swój ciepły i pełen empatii stosunek do pacjentów oraz współpracowników był powszechnie lubiany i szanowany. Na początku lat 50. przyczynił się do powstania Punkt Krwiodawstwa działającego w Szpitalu Miejskim przy ul. Żeromskiego. W pierwszych latach powojennych całe zaopatrzenie w krew dla elbląskich szpitali pochodziło z Wojewódzkiej Stacji Krwiodawstwa w Gdańsku. Przed długie lata (1963–1977) kierował pracą punktu. O wyjątkowej karcie elbląskiego krwiodawstwa wspomina prof. Janina Suchorzewska, pracownik naukowy Akademii Medycznej w Gdańsku, która w latach 1954–1961 była asystentem na Oddziale Chirurgicznym Szpitala Miejskiego w Elblągu. Podczas interwencji wojsk radzieckich na Węgrzech w 1956 roku, w Punkcie Krwiodawstwa przy szpitalu miejskim zorganizowana została akcja oddawania krwi dla poszkodowanych Węgrów. Elbląscy lekarze i laboranci, pracujący pod kierownictwem doktora Stanisława Wilczewskiego, zebrali największą ilość krwi. Stanisław Wilczewski pracował też w Miejskiej Przychodni Obwodowej, gdzie prowadził Poradnię Chirurgiczną. Ukończył liczne kursy specjalistyczne: z chirurgii plastycznej, chirurgii naczyniowej, ożywiania czynności sercowo-płucnej (zwanej dziś reanimacją), zagadnień neurochirurgii. Doktor Wilczewski był aktywnym organizatorem życia naukowego lekarzy, w tym Towarzystwa Chirurgów Polskich, Polskiego Towarzystwa Lekarskiego (przez sześć lat był przewodniczącym oddziału elbląskiego). Był także członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. Za swoje zasługi otrzymał odznaczenia: Krzyż Virtuti Militari, Krzyż Partyzancki, Srebrny Krzyż Zasługi, a także odznaki: Zasłużony ziemi gdańskiej, Za Wzorową Pracę w Służbie Zdrowia. Zmarł nagle, w trakcie odpoczynku w Krynicy Morskiej dnia 28 lipca 1977 roku. Został pochowany w Elblągu, na cmentarzu komunalnym przy ul. Agrykola.Żona: Maria, lekarz radiolog; syn – Marek (ur. 1957 r.) lekarz; córka – Dorota (ur. 1961 r.) mgr rehabilitacji.

Bibliografia: T. Gajdzis „Wolność krzyżami znaczona”; „Pierwszy Powojenny Rocznik Studentów Medycyny w Gdańsku (1945–1950)”, 2000, s. 224; Maria Wilczewska – Archiwum Rodzinne.