Tolckemit (Tollkemit), Aleksander Mikołaj (1715-1759): pastor i historyk elbląski

Aleksander Mikołaj Tolckemit (Tollkemit) (1715-1759) : pastor i historyk elbląski. Urodzony 10.03 w Elblągu jako syn Zygmunta – lekarza i Anny Doroty z Möllerów. Wykształcenie średnie zdobył w miejscowym gimnazjum, następnie studiował teologię w Jenie. Przez krótki czas studiował też w Greifswaldzie, ale nie widnieją wpisy do metryki uczelni. Po studiach objął urząd pastora w Łęczach , a następnie pracował w Przezmarku i w Elblągu w kościele Św. Anny. Pracę duszpasterską łączył z nauką i literaturą. Ogłosił drukiem 11 prac, przeważnie o treści religijnej lub związanej z działalnością duszpasterską. Na uwagę zasługują jednak prace z zakresu historii Elbląga. Po powrocie ze studiów rozpoczął zbierać materiały o elbląskich pastorach, profesorach i nauczycielach, lekarzach, miedziorytnikach itp. W 1740 r. opublikowana została na łamach „Preussische Zehenden” biografia i życiorysy elbląskich pastorów pod wspólnym tytułem „Presbyterologia Elbingensis”. Zadanie było bardzo trudne, wymagało żmudnych poszukiwań w archiwach i bibliotekach. Nawiązał więc współpracę z innymi historykami, pedagogami i rektorami (A. Schott, J.D. Hoffmann, J. Woit i in.) Po kilku latach opracowane biogramy ogłosił drukiem w Gdańsku w 1753 roku w książce, o bardzo długim (barokowym) tytule, zaczynającym się od słów „Elbingscher Lehrer Gedächtniss das ist Leben und Schriften aller ev.Lehrer...” syg. 265891 (Elbląskie wspomnienia o nauczycielach…), przetłumaczył również (z łaciny na niemiecki) „Elbinga Literata” G.D. Seyler’a. Twórczość Aleksandra ma ogromne znaczenie po dzisiejszy dzień, zarówno dla historyków zajmujących się dziejami Elbląga, jak i innymi problemami z dziejów Prus Królewskich. Notatki i rękopisy Tolckemita powstałe przy opracowaniu biogramów weszły z czasem w skład zbiorów J.J. Conventa (obecnie w zbiorach AP w Gdańsku w zespole „Rękopisy Elbląskie”). Dzieło jego weszło na trwałe do elbląskiej historiografii, ułatwia nadal badania nad oświatą, medycyną, sztuką, dziejami kościoła luterańskiego, migracjami inteligencji oraz kontaktami intelektualnymi Elbląga z innymi ośrodkami życia umysłowego Polski i Europy. Ten zasłużony badacz zmarł 9.07.1759 r. w Elblągu.

Źródło: Marian Pawlak, Tolckemit (Tollkemit) Aleksander Mikołaj (1715-1759), [w]: Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego pod red. Stanisława Gierszewskiego, T. 4 – pod red. Zbigniewa Nowaka, Gdańsk, 1997, s. 375-376

Herb rodu Tolckemit