Sendel, Nataniel (1686-1757) – elbląski lekarz

Autor: Helena Dutkiewicz | Data dodania: 24.01.2013

Nataniel Sendel (1686-1757) – elbląski lekarz, członek towarzystw naukowych w Elblągu, Gdańsku, Królewcu i Wiedniu. Urodził się 29.08 jako syn Samuela - nauczyciela klas od VII do V oraz pomocnika kantora w Gimnazjum Elbląskim (zmarł w 1703 r.), przybysza z Arnstad w Saksonii. Nataniel pobierał nauki w miejscowym gimnazjum oraz Gdańsku pod opieką profesora Samuela Schelwiga, filozofa i teologa oraz profesora Jana Glosemeyera, medyka. Rozpoczęte studia w Gdańsku kontynuował w Wittenberdze i Halle, gdzie uzyskał 29.06.1712 r. tytuł dra medycyny na podstawie rozprawki „Dissertatio inauguralis medica, de causis praecipuis, effectum tragicorum In medicina…”(1712), napisanej pod kierunkiem profesora Georga Ernesta Stahla. Od 1713 r. aż do śmierci prowadził w Elblągu praktykę lekarską. Sprawował też urząd lekarza miejskiego, zwanego wówczas fizykiem. Za osiągnięcia w pracy naukowej otrzymał tytuł lekarza królewskiego. Pracę zawodową łączył z prowadzeniem badań naukowych. Współpracował z uczonymi Gdańska, Królewca i Wiednia, a szczególnie blisko z Janem Breynem. Wzrost liczby prac naukowych wiązał się także z powstaniem w Elblągu towarzystwa naukowego Societas Literaria , skupiające elitę naukową miasta. Należeli do nich : Jerzy Daniel Seyler, Natanael Sendel, Daniel Rittersdorff. To oni drukowali swoje prace naukowe u Samuela Preussa (drukarza elbląskiego). Oprócz sprawowanej profesji miejskiego medyka, Nathanael Sendel był też prekursorem paleologicznych badań nad bursztynem. Urodzony w Elblągu, był nieodrodnym synem regionu od wieków związanego z wydobyciem i przetwórstwem bursztynu, handlem tym kopalnym żywicznym produktem oraz rzemiosłem artystycznym wykorzystującym bursztyn. Sendel publikował rozprawki poświęcone medycynie i przyrodoznawstwu, zwłaszcza życiu owadów. Do najważniejszych można zaliczy : „De auri usus in medicinae nullo..” (1716), „Epistola prodomi loco Electrologiae suae prodiem…(1721), „Electrologia…cz. 1-3 (1725-1728) - (Biblioteka Elbląska posiada wymieniony druk o syg. Pol.8.II.302-303 oraz „Historia succinorum corpora aliena..., Lipsk, 1742r., syg. 93877). „Historia Succinorum…” opisująca drezdeńską bursztynową kolekcję zgromadzoną przez Augusta II. Mocnego i jego syna. Rozprawa jest owocem ponad dwudziestoletniej pracy naukowej Sendela w tym zakresie. Wydanie pracy spotkało się z wielkim entuzjazmem, gdyż była to pierwsza próba opisania bardzo wówczas podziwianej i oddziałującej na wyobraźnię kolekcji. Ubolewano jedynie, iż opublikowano ją tylko w języku łacińskim, co zawężało krąg odbiorców dzieła. Autor podzielił dzieło na trzy części, z których najobszerniejsza jest cześć pierwsza „Historia insectorum succino conditorum”, dotycząca ewolucji zwierząt zamkniętych w bursztynie. Są one podzielone na trzy grupy: 1.owady latające, 2. pełzające po ziemi zwierzęta z rodzaju Articulata , 3. inkluzje zwierząt wodnych. Dwie kolejne części książki omawiają inkluzje roślin, minerałów i kropli wody oraz szczególnie piękne okazy uformowane przez naturę oraz ręką człowieka. Praca zawiera 13 miedziorytniczych tablic, wyrytych przez grawera Christiana Friedricha Boetiusa (1706-1782). Sendel opisuje po łacinie ponad 250 inkluzji, zawierających głównie owady, dołączone tablice przedstawiają również okazy roślinne. Ostatnia tablica obrazuje cztery bursztynowe figurki z Włoch.

Źródła:

Marian Pawlak, Sendel Nataniel (1686-1757), [w:] Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego pod red. Stanisława Gierszewskiego, T. 4 – pod red. Zbigniewa Nowaka, Gdańsk, 1997, s. 198

Norbert Wichard & Wilfried Wichard: Ein Wegbereiter der paläobiologischen Bernsteinforschung, Nathanael Sendel (1686–1757): A pioneer in palaeobiological amber research, Palaeodiversity; Stuttgart, 30.12.2008 r.