Schönwald, Johann Gotfryd (-1802) - aptekarz, naukowiec
Johann Gotfryd Schönwald (-1802) – eksperymentator, naukowiec, aptekarz działający w Elblągu w latach 1784-1791. Oprócz pracy nad przygotowaniem leczniczych mikstur i pigułek, interesował się fizyką i chemią. Jego zamiłowanie do mieszania najróżniejszych związków chemicznych pozwoliły na zaszczepienie takich samych zainteresowań u kilku swoich uczniów, późniejszych właścicieli manufaktur. Sam zresztą również był właścicielem (od 1800 r.) cenionej w okolicy wytwórni octu winnego.
Najstarsza apteka w Elblągu znajdowała się przy ulicy Rybackiej, w pobliżu kościoła parafialnego p.w. św. Mikołaja (XIV w.). Sprzedawano w niej, oprócz leków, także wosk, cukry i przyprawy korzenne. Mieszkańcy Elbląga korzystali nie tylko z pomocy aptekarzy, ale również z usług balwierzy (chirurgów wykonujących swą pracę w domu chorego) oraz lekarzy miejskich (mających wykształcenie uniwersyteckie), a także kupowali leki w sposób nielegalny od ulicznych kramarzy, posiadających w swoim asortymencie m.in. różnego rodzaju przyprawy. Wszyscy tworzyli w dzisiejszym słowa tego znaczeniu – tzw. służbę zdrowia.
Po przejęciu Elbląga przez Prusy w 1772 roku funkcjonowanie aptek regulował specjalny edykt medyczny. Aby aptekarz mógł wejść w posiadanie apteki, musiał uzyskać odpowiedni przywilej, tj. koncesję, która potwierdzała wykonywanie tego zawodu oraz regulowała funkcjonowanie apteki w przypadku choroby właściciela. Po jego śmierci nieruchomość przechodziła na własność żony (wdowy) lub dzieci. W obu przypadkach musiała być jednak prowadzona przez fachowca z ukończonym kursem aptekarskim jednym w cechu chirurgów i farmaceutów oraz zdanym egzaminem.
Pod koniec XVIII wieku funkcjonowało w Elblągu siedem aptek. Wśród właścicieli byli m.in.: Gottlieb Benjamin Stilow, Johann Maria Lippert, Johann Michael Krause, oraz wcześniej wspomniany Jan Gotfryd Schönwald.
Na początku XIX w. (po śmierci Schönwalda) aptekę przejął Daniel Gottlieb Krantwadel.
Schönwald w historii Elbląga (Prusy), bardziej niż aptekarz, został zapamiętany jako twórca pierwszego na tych ziemiach balonu wypełnionego wodorem. Niesamowity naukowiec postanowił bowiem zbudować konstrukcję pozwalającą unieść się w powietrze.
20 lutego 1784 r. na Nowym Rynku, po uzyskaniu zgody Nadprezydenta oraz Magistratu, przy dźwiękach wojskowej orkiestry, balon napełniony wodorem uniósł się nad głowami licznie zgromadzonej publiczności. Balon w kształcie gruszki o średnicy ok. 1m uniósł się w powietrze, budząc jednocześnie podziw i strach. Unoszony podmuchami wiatru poszybował w kierunku jeziora Druzno. Tam po wylądowaniu został zniszczony cepami i widłami przez okolicznych mieszkańców.
Pierwszej udokumentowanej próby wzniesienia w powietrze balonu wypełnionego gorącym powietrzem, dokonał 8 sierpnia 1709 Bartholomeo Lourenço de Gusmăo, kapelan nadworny portugalskiego króla Jana V.
5 czerwca 1783 bracia Joseph Michel i Jacques Étienne Montgolfier w Annonay we Francji dokonali pierwszego bezzałogowego wzlotu balonu, napełnionego gorącym powietrzem.
27 sierpnia 1783 profesor paryskiego Uniwersytetu Jacques Alexandre Charles przy pomocy braci Anne-Jeana i Nicolasa Louisa Robert, wypuścił w powietrze na Polach Marsowych w Paryżu pierwszy balon wykonany z nagumowanej tkaniny, wypełniony gazem lżejszym od powietrza - wodorem.
Należy przyznać, iż elbląski aptekarz nie był prekursorem baloniarstwa, jednak otwarty umysł otworzył nowe możliwości dla przyszłych wynalazców i pionierów awiacji w regionie. Od kiedy człowiek wymyślił samolot, balonami lata się już wyłącznie dla sportu lub przyjemności.
Ciekawych osobowości (w tym aptekarzy) w historii Elbląga nie brakowało, m.in. nadworny aptekarz królewski, autor herbarza patrycjatu elbląskiego, kolekcjoner książek - Jan Henryk Dewitz (1706-1767). Ofiarował bibliotece 894 stare monety, które zbierał przez 30 lat. [„Dewitz, Johann Heinrich (1706-1767) – nadworny aptekarz królewski, wójt elbląski”]
Literatura:
Historia Elbląga. T. III, cz. 1 (1772-1850), pod red. A. Grotha, s. 66 ; 77
Wykorzystano wiadomości ze strony : Elbląg - historie mało znane: Pierwszy w Prusach balon
https://pl.wikipedia.org/wiki/Balon
Na zdjęciu:
Grecka bogini zdrowia (z kielichem i wężem będąca symbolem aptekarzy)
Plakat zwiastujący lot balonem z 1783 roku
Aptekarz XVII w.
Nowożytne naczynia apteczne znajdujące się w Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Elblągu