Sartorius, Jan (1656 -1729)

Sartorius Jan (1656 -1729), teolog luterański, profesor Gimnazjum Akademickiego w Toruniu, Elblągu i Gdańsku. Urodził się 21.01.1656 r. w Eperies (Preszów) na Słowacji z ojca Jana i matki Anny z domu Wagner. Ojciec był miejscowym pastorem luterańskim. Na początku Jan pobierał nauki w protestanckim miejscowym gimnazjum, a od 1693 r. na uniwersytetach w Lipsku, Tybindze i Wittenberdze, gdzie w 1678 r. zdobył tytuł magistra. Po studiach, m.in. u Samuela Pomariusa i Waltera Donatusa, pozostał jeszcze kilka lat w Wittenberdze, rozwijając dotychczasowe studia filozoficzne. W 1682 e. rozważał podjęcie pracy w Szwecji w charakterze nauczyciela synów hr. Pontode’a la Gardie, otrzymał od P.Hoffmanna, rektora toruńskiego Gimnazjum Akademickiego propozycję pracy. 6.08.1682 r. został profesorem poetyki i wymowy. Na tym stanowisku pracował do 1699 r., prowadząc wykłady z etyki i logiki. W Toruniu ożenił się z córką nauczyciela Rebeką, z którą miał kilkoro dzieci. Sartorius publikował swoje prace jeszcze przed osiągnięciem stopnia magisterskiego. W 1679 r. ukazała się jego praca „Renati des Cartes modus demonstranci existentiam Dei per ideam”, a wiele prac teologicznych i filozoficznych przypada na okres toruński, m.in. „Panegyricus Joanni III”…Po owocnej pracy w Toruniu, Jan otrzymał w 1699 r. propozycję objęcia stanowiska rektora w Gimnazjum Elbląskim. Piastował tę funkcję do 1704 r. W Elblągu podjął próbę unowocześnienia programu nauczania, co potraktowano z wielką nieufnością. Sprzeciwiali się temu nauczyciele i duchowieństwo protestanckie. W 1704 r. pracuje już jako profesor retoryki i poetyki w Gdańsku. Tam też mieszkali jego rodzice, którzy w latach 70-tych XVII w. przenieśli się na skutek prześladowań religijnych. Obowiązki dydaktyczne pełnił aż do śmierci 27.03.1729 r. Piśmiennictwo Sartoriusa obejmuje około 150 tytułów w języku łacińskim, niemieckim, związanych tematycznie z jego zainteresowaniami zawodowymi : liczne panegiryki, wiersze, programy szkolne, dysputy i teksty dla teatru szkolnego. Reprezentował poglądy umiarkowane, pozostawał pod wpływem ortodoksyjnej teologii protestanckiej, której znajomość wyniósł ze studiów w Wittenberdze.

Źródło: Zientara Włodzimierz, Sartorius Jan (1656-1729) , W : Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego pod red. Stanisława Gierszewskiego, T. 4 – pod red. Zbigniewa Nowaka, Gdańsk, 1997, s. 147 -148