Różański, Stanisław (1898–1986) – prezes Sądu Okręgowego w Elblągu w okresie 17.07.1945 – 31.12.1950 r.

Postronnemu obserwatorowi, mającemu po latach kontakt jedynie z papierem dokumentującym ludzkie losy, trudno jest rzetelnie odnieść się do motywów kierujących działaniami człowieka. Śledząc drogę życiową jednego z pionierów elbląskiego sądownictwa, sędziego Stanisława Różańskiego, wątpliwości mieć nie możemy, iż tym, czym w życiu się kierował, było umiłowanie zawodu sędziego: usunięty z wymiaru sprawiedliwości ze względów pozamerytorycznych, wrócił natychmiast do niego, gdy taka możliwość się pojawiła. Urodził się w Lublinie 31 grudnia 1898 roku. W roku 1918 ukończył Gimnazjum Polskie w Moskwie. W okresie odradzania się Państwa Polskiego, w latach 1918–1920, odbył służbę wojskową. Został absolwentem Wydziału Prawno-Ekonomicznego Uniwersytetu Poznańskiego i Wydziału Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Pracę zawodową rozpoczął w roku 1923 w Okręgowym Urzędzie Ziemskim. W wymiarze sprawiedliwości zaczął pracę 11 października 1927 roku jako aplikant w okręgu Sądu Apelacyjnego w Lublinie. W dniu 23 grudnia 1929 roku został mianowany asesorem sądowym w okręgu Sądu Apelacyjnego w Lublinie. Prezydent Rzeczypospolitej mianował go sędzią Sądu Powiatowego w Lublinie 6 października 1930 roku. Od 24 lutego 1933 roku zajmował stanowisko przewodniczącego Sądu Pracy w Lublinie, następnie 29 września1934 roku został mianowany sędzią Sądu Okręgowego w Lublinie.Niezwłocznie po oswobodzeniu Lublina spod okupacji, zgłosił się do służby i od dnia 3 sierpnia 1944 roku kontynuował pracę na stanowisku sędziego Sądu Okręgowego w Lublinie. Z dniem 17 lipca 1945 roku Prezydent Krajowej Rady Narodowej mianował sędziego Sadu Okręgowego w Lublinie Stanisława Różańskiego Prezesem Sądu Okręgowego w Elblągu. Sąd Okręgowy w Elblągu był w tym czasie jednym z sześciu Sądów Okręgowych na terenie Apelacji Gdańskiej (pozostałe to Sądy Okręgowe w Gdańsku, Gdyni, Koszalinie, Słupsku, Szczecinie). Sądowi Okręgowemu w Elblągu podlegała Prokuratura Sądu Okręgowego oraz Sądy Grodzkie w Elblągu, Kwidzynie, Malborku i Sztumie. Prokurator Kazimierz Giedroyć, który z polecenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca1945 roku kierował Prokuraturą Sądu Okręgowego w Elblągu, opisywał Stanisława Różańskiego jako „człowieka wyjątkowo oddanego swojej pracy zawodowej i poświęcającego, w bardzo ciężkich warunkach, wszystkie siły dziełu odtworzenia placówek polskich na terenie Ziem Odzyskanych,...człowieka o wysokiej etyce zawodowej, dużej wiedzy prawniczej, szczególnie w dziale cywilnym oraz o olbrzymiej sumienności, pracowitości i takcie”.Zaangażowanie w organizację Sądu Okręgowego i podległych sądów grodzkich, kierowanie nimi w pionierskim okresie, zostało docenione i znalazło wyraz w odznaczeniu Stanisława Różańskiego przez Prezydenta Krajowej Rady Narodowej w dniu 22 czerwca1946 roku Złotym Krzyżem Zasługi.Sądy elbląskie (Grodzki i Okręgowy) rozpoczęły pracę we własnej siedzibie dopiero w kwietniu 1947 roku. Konieczność pracy w tymczasowej siedzibie była następstwem zdewastowania budynku i pożaru wywołanego w ostatnich dniach czerwca 1945 roku. Tymczasową siedzibę znalazły sądy w gmachu obecnego Urzędu Miasta.Po reorganizacji sądownictwa, jaka nastąpiła z dniem 1 stycznia 1951 roku, polegającej na likwidacji sądów okręgowych i powołaniu w miejsce sądów grodzkich sądów powiatowych, zabrakło miejsca w wymiarze sprawiedliwości dla doświadczonego, wybitnego prawnika z 27-letnim stażem pracy. Miejsca pracy, zgodnie z wolą ludowej władzy, należało zwolnić dla absolwentów szkół prawniczych. Z dniem 28 lutego 1951 roku, w wieku niespełna 53 lat, Stanisław Różański został przeniesiony w stan spoczynku. Należy też odnotować, że sędzia Stanisław Różański był nielicznym spośród tych, którzy kierowali sądem przez cały okres pierwszego etapu funkcjonowania sądów okręgowych (odtworzono je 1 stycznia 1999 roku). W okresie tym, zmiany na stanowisku kierownika Sądu Grodzkiego w Elblągu dokonywały się trzykrotnie. W latach 1951–1957 Stanisław Różański pracował w charakterze radcy prawnego, nauczyciela w Technikum Finansowym oraz adwokata w Zespole Adwokackim w Elblągu (od lutego 1954 roku). Przemiany ustrojowe, jakie nastąpiły w roku 1956, umożliwiły Stanisławowi Różańskiemu powrót do wymiaru sprawiedliwości – uchwałą Rady Państwa z 28 sierpnia1957 roku został powołany na stanowisko sędziego Sądu Wojewódzkiego dla województwa warszawskiego w Warszawie. Urzędowanie objął w dniu 1 października1957 roku w Wydziale III Cywilnym Rewizyjnym i pracował tam do chwili przejścia na emeryturę z dniem 31 grudnia1966 roku. Powrót do pracy w sądownictwie, rezygnacja z bardziej satysfakcjonujących warunków pracy w charakterze adwokata dowodzi, jak wielkie było jego przywiązanie do pracy w charakterze sędziego, i jak wielką krzywdą było odsunięcie go, wbrew jego woli, od zawodu sędziego. Pracując w Elblągu, działał także w powołanym w maju 1948 roku przez ks. Wacława Hipsza Komitecie Odbudowy Zabytkowego Kościoła św. Mikołaja (był przewodniczącym i członkiem zarządu). Sędzia Stanisław Różański zmarł w Warszawie dnia 14 sierpnia1986 roku.

Bibliografia: Akta osobowe Ps. 274 Sadu Wojewódzkiego dla woj. warszawskiego w Warszawie; Akta osobowe nr 408/1951 Okręgowej Rady Adwokackiej w Gdańsku; Akta rentowe nr 153129/01/E Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Warszawie; Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości: nr 23 z 1927r., nr 3 z 1946 r.; Monitor Polski Dziennik Urzędowy Rzeczypospolitej Polskiej nr 95 z 1930r. , nr 27 z 1947 r.; Historia Elbląga, t. V, cz. 1,  Gdańsk 2006; (część 1, 2006, część 2, 2005); Księga Jubileuszowa, Koło Pionierów Elbląga, Elbląg 2005; M. Mamuszka, Elbląg i okolice, Informator krajoznawczy, Gdańsk 1978; Miesięczne sprawozdania Sądów: Okręgowego i Grodzkiego w Elblągu ze stanu zatrudnienia (IX 1945–I 1946). Archiwum Akt Nowych w Warszawie: zespół  Ministerstwo Sprawiedliwości, sygn. 285/5649.