Riesen, Jakub van – (1786-1864): kupiec i przemysłowiec, polityk i polonofil

Jakub van Riesen (1786-1864) : kupiec i przemysłowiec, polityk i polonofil Urodzony w Elblągu 13.06.1786 roku, wywodził się zapewne z niderlandzkich imigrantów wyznania mennonickiego, opuszczających swą ojczyznę w XVI wieku wskutek prześladowań religijnych i znajdujących nową na ziemiach pomorskich. Na takie pochodzenie Riesena wskazuje przyimek pisany z holenderska „van”. Ojciec Jakuba, tutejszy kupiec i gorzelnik, żonaty był z Zuzanną Wiens. Oprócz syna Jakuba mieli jeszcze syna Jana, który osiadł w USA. Sam Jakub miał syna Hermanna, urodzonego 7.10.1814 r. oraz córkę Tonę Luizę, urodzoną 22.08.1816 r., która poślubiła mieszczanina o nazwisku Born. Natomiast jej brat opuścił Elbląg jako wykwalifikowany drukarz. Małżonka Jakuba prawdopodobnie zmarła w młodym wieku, skoro Biuro Meldunkowe odnotowało Jakuba i jego dwoje dzieci. Jakub, podobnie jak ojciec, był kupcem i gorzelnikiem. Po śmierci rodziców od 1807 r. samodzielnie kierował firmą. Nabył browar, którego produkty od 1834 r. szykowano we własnym lokalu „Pod Podwójnym Jeleniem” (Am doppelten Hirsch), istniejącym przy Starym Rynku 15. Został też armatorem. Już w 1828 roku skonkretyzował swój plan stworzenia na Zalewie Wiślanym żeglugi parowej. W elbląskiej stoczni D. C. Fechtera, rozpoczął budowę parowca „Copernicus”. Była to jednostka o drewnianym kadłubie, ale wyposażona w maszynę parową sprowadzoną z Wielkiej Brytanii. Niestety statek okazał się niezdatny do eksploatacji przez ciągłe swoje awarie. Były to początki żeglugi parowej. W 1842 r. dla Riesena zbudowano (Ferdynand Schichau) drewniany kadłub oraz wyposażono w maszynę parową o mocy 32 KM. Był to holownik obsługujący statki na trasach Elbląg-Królewiec-Piława. Jakub był człowiekiem bardzo zamożnym, dlatego bardzo często wybierany był do władz Korporacji Kupców w Elblągu. Był również jednym z członków Towarzystwa Przemysłowego. Najistotniejsza jednak jest jego działalność polityczna. Przyniosła mu ona duży rozgłos, stojąc na czele niejednej postępowej inicjatywy i działań liberalnej burżuazji niemieckiej w prowincji. Swoją działalność rozpoczął jako radny miejski. Był człowiekiem mocno angażującym się w sprawy samorządowe. Z tego powodu był wielokrotnie powoływany w skład sejmiku krajowego. Liberałowie kładli nacisk na reformy polityczne, nie pragnęli zaś zmian społecznych. Liberałów elbląskich wspierali August Albrecht (kupiec), Fryderyk Traugott Hartmann (drukarz) oraz August Silber (browarnik). Nie byli oni osamotnieni, gdyż w tym czasie w Elblągu powstawały kluby dyskusyjne, otwierano lokale mające na celu ułatwić dostęp do prasy przynoszącej wieści o wydarzeniach i nastrojach w innych prowincjach i krajach. Riesen występował na rzecz poprawy stosunków lokalnych i sytuacji miasta. Nie taił sympatii do polskich żołnierzy, którzy po upadku powstania listopadowego znaleźli czasowe schronienie w Elblągu. Pod jego wpływem Rada Miejska wysłała list do króla pruskiego, mówiący o celowości utworzenia niepodległego państwa polskiego. Nazwisko w tym czasie gościło na kartach policyjnych raportów – jako zagorzałego zwolennika Polaków. W lipcu 1850 r. stał się współwłaścicielem drukarni wydającej ukazujące się od 1849 r. czasopismo „Neue Elbinger Anzeiger”. Wiele zmian które nastąpiły w latach pięćdziesiątych, zniechęciły Jakuba i spowodowały całkowite usunięcie się z życia publicznego. Niemniej zajmował czołowe miejsce wśród wybitnych elblążan XIX w. Zmarł w wieku 78 lat.

Źródło: Stanisław Gierszewski, Jakub van Riesen (1786-1864): kupiec i przemysłowiec, polityk i polonofil, W: Zasłużeni ludzie dawnego Elbląga (pod redakcją Mariana Biskupa), s. 157 - 168