Cowle, Richard - elbląski filantrop

Autor: dr Joanna Szkolnicka | Data dodania: 11.05.2012

Cowle Richard (1755 -1821w Gdańsku) kupiec angielskiego pochodzenia, jeden z największych filantropów elbląskich XIX wieku. Urodził się w Berwick-upon-Tweed - małym miasteczku, będącym najbardziej na pn. wysuniętym miastem w Anglii, oddalonym ok. 4 km od szkockiej granicy. Po zdobyciu majątku (głównie za sprawą udanych interesów w Kłajpedzie) osiadł 1793 w Gdańsku, do wyjazdu stamtąd zmusiło go jednak zajęcie miasta przez Francuzów w 1807 r. Przeprowadził się wówczas do Elbląga. Na mocy umowy z miastem wypłacał on rocznie 200 talarów na rzecz instytucji opiekuńczych dla ubogich, za co uzyskał zwolnienie z obowiązku uiszczania podatków. W 1819 r. sporządził on testament, na mocy którego powstała fundacja „Pott-Cowle” (Pott był jego szwagrem, synem założyciela morskiej kompanii handlowej w Elblągu). Jak wynika z zapisu testamentowego, Richard Cowle chciał swoim legatem odwdzięczyć się elblążanom za życzliwe przyjęcie w mieście. Na mocy testamentu wsparł również hojnie instytucje w innych miastach, z których wiele miało związki z jego ojczyzną (m. in. angielski przytułek dla ubogich, kościół anglikański i staroszkocką lożę w Gdańsku). W testamencie Cowle uwzględnił również swoich krewnych, przyjaciół i służbę, dla których przeznaczył hojne zapisy w gotówce i papierach wartościowych. Zmarł 4 stycznia 1821 r. w trakcie pobytu w Gdańsku i został pochowany w grobowcu rodzinnym na gdańskim cmentarzu Zbawiciela. Założona na mocy legatu Cowle’go fundacja była przez długi czas najważniejszą charytatywną fundacją prywatną w Elblągu. Zdegradowało ją dopiero założenie przez właścicieli firmy Schichau fundacji jubileuszowej w 1912. O tym, jak ważną dla elblążan postacią był Richard Cowle świadczyć może fakt poświęcenia jego pamięci Redeactus (rodzaj uczniowskiego występu oratorskiego, przygotowywanego zwyczajowo w gimnazjach na zakończenie roku szkolnego) w Elbląskim Gimnazjum w 1875 r., jak również nadania jego imienia jednej z ulic (dzisiejsza Żeromskiego).

Bibliografia: Boldt A., Elbinger Geistesleben im neunzehnten Jahrhundert. Ein Beitrag zur Chronik der Stadt Elbing, Mohrungen ? Verwaltungsbericht der Stadt Elbing 1909-1912, Elbing 1912? Zu der öffentlichen Prüfung der Schüler des Gymnasiums zu Elbing..., Elbing 1875