Preuss, Samuel Gottlieb (1710-1751): drukarz i wydawca elbląski

Autor: Helena Dutkiewicz | Data dodania: 21.04.2010

Po śmierci Chrystiana Kaspra Preussa w 1738 r., oficynę elbląską objął w posiadanie Samuel Gottlieb Preuss (młodszy brat), ostatni z zasłużonej rodziny elbląskich drukarzy, urodzony 15 lutego 1710 r. Podobnie jak jego starsi bracia ukończył miejscowe gimnazjum, a następnie przyuczał się do zawodu drukarza m.in. u Breitkopfa w Lipsku. W 1738 r. ożenił się z Anną Albrecht, z którą miał jednego syna. W tym samym roku powrócił do Elbląga na wieść o śmierci brata. Po pięciu latach od przejęcia oficyny, przeniósł ją ze starych pomieszczeń przy ul. Spieringa do nowych przy ul. Tylnej. Z literatury znamy dzisiaj 265 jego druków. Drukarnia jego zaspakajała zapotrzebowanie miasta na słowo drukowane. Nadal najpoważniejszym klientem było miejscowe Gimnazjum. Wśród autorów druków przewijały się na przemian nazwiska wspominanego Jerzego Daniela Seylera, później jego następcy – Jana Langego czy Jana Daniela Hoffmanna oraz profesorów Jana Hempla i Jakuba Woita. Została wydana praca Seylera z okazji trzechsetnej rocznicy narodzin drukarstwa elbląskiego, była to sztuka sceniczna napisana dla teatru szkolnego : Musa elbingensis iubilans sive atus…(1740), ukazująca blaski i cienie „czarnej sztuki”. Była to zarazem pierwsza drukowana publikacja dotycząca dziejów drukarstwa w Elblągu (miedzy III a IV aktem podał autor pierwsze wiadomości o elbląskim drukarstwie). Seyler wydrukował też swoje niezwykłe dzieło Elbinga literata…(1742), będące historią piśmiennictwa elbląskiego. Ukazał w nim autor twórczość elbląskich literatów, zamieszczając równocześnie bibliografię ich prac. Dzięki niemu posiadamy pierwsze informacje o repertuarze wydawniczym elbląskich drukarń. Ten sam drukarz wytłoczył mu również niewielką broszurę o ustroju Gimnazjum Elbląskiego. Był to druk w formie informatora, popularyzującym tę szkołę poza środowiskiem elbląskim (Zuverlaessige Nachricht von der eigentlichen Verfassung des Gymnasii in Elbing, 1742). Druk składa się z 5 rozdziałów, które dotyczą struktury szkoły i organizacji procesu nauczania, wykładanych przedmiotów, regulaminu, celu nauczania i korzyści wynikających z pobierania nauki w gimnazjum, planu zajęć szkolnych we wszystkich klasach. Oficyna Samuela Gottlieba Preussa uczestniczyła nadal w przekazywaniu lub utrwalaniu w miejscowym środowisku nowych idei, wartości i poglądów. Gdy w 1745 r. Jan Fryderyk Endersch wykonał model układu Wszechświata według nauki Kopernika, aby wizualnie przekonywać o słuszności teorii heliocentrycznej, wówczas Jakub Woit, profesor nauk ścisłych w Gimnazjum Elbląskim napisał rozprawkę zatytułowaną Erläuterung von Verfassung und Gebrauch des in Kupfer vorgestellen…, broniącą zasad heliocentrycznego systemu kopernikańskiego. Drukarnia tłoczyła wiele druków okolicznościowych oraz literaturę religijną, w tym szczególnie kancjonały (śpiewniki) oraz liczne kazania elbląskich pastorów np. Daniela Rittersdorffa. Oficyny repertuar uzupełniały również wydawnictwa urzędowe Rady Miejskiej. Samuel Gottlieb Preuss zmarł w 1751 roku. Przez kolejne trzy lata oficynę prowadziła wdowa, która w 1754 r. wyszła za mąż za gdańszczanina Jana Gottlieba Nohrmanna, który odtąd własnym nazwiskiem sygnował tłoczone przez siebie druki.

Źródło: Sekulski Jerzy, Samuel Gottlieb Preuss(1710-1751): drukarz i wydawca elbląski, [w]: Zasłużeni ludzie dawnego Elbląga: szkice biograficzne, pod red. M. Biskupa, s. 152-154