Preuss, Samuel (1661-1731): drukarz i wydawca elbląski

Kiedy Achacy (II) Korel zmarł bezpotomnie, drukarnia przeszła w drodze sprzedaży do spokrewnionej z nim rodziny Preussów. Nabywcą został Samuel Preuss, syn miejscowego browarnika. Urodził się 15 sierpnia 1661 roku, absolwent Gimnazjum Elbląskiego. Kształcił się na drukarza w oficynie Rhetów w Gdańsku, a następnie przez 15 lat przebywał za granicą, m.in. w Królewcu (sztuka drukarska u Reussnerów). Ożenił się z Elżbietą Coler, z którą miał czworo dzieci: córkę oraz trzech synów (również późniejszych drukarzy). W swojej karierze drukarskiej opierał się w dużej mierze na zamówieniach z zewnątrz. Przyjmował je od gdańskich księgarzy: Jerzego Marka Knocha i Krzysztofa Szymela, elbląskiego księgarza Jerzego Bannehra i bliżej nie znanego nakładcy Eliasza Ehregotta. Druki swoje zdobił własnym sygnetem przedstawiającym aniołka z napisem w otoku „Alles vergeht: Gottes Wort besteht”. W 1728 roku, Rada Miejska, by spełnić postulaty grona pedagogicznego Gimnazjum Elbląskiego, poleciła Preussowi drukować na koszt miasta tezy dysput, nad którymi publicznie dyskutowali uczniowie ostatniej klasy. Dzięki licznym zamówieniom Samuel Preuss rozwinął szeroką działalność wydawniczą i mimo że przejął oficynę w nie najlepszym stanie, działając odważnie i prężnie, szybko doprowadził ją do pełnego rozkwitu. Dziś znamy blisko 300 jego druków. Zdecydowanie więcej niż jego poprzednicy drukował na potrzeby społeczności gimnazjalnej. Wśród autorów druków pojawiają się nazwiska rektorów oraz profesorów: Christiana Jakuba Koitscha, Jana Hempla, Jana Urinusa oraz Daniela Seylera. Stałym punktem wśród wydawnictw były katalogi informujące społeczeństwo o przedmiotach i rozkładach lekcji (Catalogus, Elenchus). Coraz liczniej spod pras drukarskich wychodziły naukowe publikacje profesorów gimnazjalnych. Uczelnia przeżywała okres wspaniałego rozkwitu. Rektor Christian Jakub Koitsch zreformował programy nauczania, a własną działalnością naukową mobilizował grono pedagogiczne do wstępowania w jego ślady. Wzrost liczby prac naukowych wiązał się także z powstaniem w Elblągu towarzystwa naukowego Societas Literaria, skupiające elitę naukową miasta. Należeli do nich : Jerzy Daniel Seyler, Natanael Sendel, Daniel Rittersdorff. Oni to właśnie drukowali swoje prace naukowe u Samuela Preussa. On też wytłoczył pierwszą w Polsce bibliografię adnotowaną: Dawida Brauna o pisarzach Polski i Prus pt.: De scriptoribus Poloniae et Prussiae…(1723). Autorem był człowiek z przeszłością wojskową, który osiedlił się pod Elblągiem i poświęcił się pracy naukowej. Preuss wytłoczył mu pracę z numizmatyki, o monecie polskiej i pruskiej. W repertuarze wydawniczym pokaźne miejsce zajmowała też literatura religijna o charakterze praktycznym, przeznaczona do codziennego użytku, głównie kancjonały (śpiewniki). Spod jego pras wyszło m.in. polskie tłumaczenie kazań dla dzieci Christiana Mendiusza: Mowy krótkie y pocieszne o chwalebnym, cudownym y zbawiennym naszego iedynego …(1704). Na ogromną skalę Samuel Preuss drukował na potrzeby Rady Miejskiej: zarządzenia, obwieszczenia i inne druki dotyczące zarówno porządku jak i zabezpieczeń w mieście. Druki te dzisiaj stanowią bogaty materiał do poznania codziennego życia miasta i jego mieszkańców. Te zwięzłe przepisy, ujęte były najczęściej w formie nakazów i zakazów, regulowały całokształt życia codziennego. Dzisiaj pozwalają odtworzyć życie elblążan w warsztacie rzemieślniczym, w kantorze handlowym, podczas epidemii, a nawet podczas wesela. Samuel Preuss zmarł w 1731 roku, a jego następcą z niewiadomej przyczyny nie został jego najstarszy syn Jan Jakub, lecz młodszy syn Chrystian Kasper Preuss.

Źródło: Sekulski Jerzy, Samuel Preuss (1661-1731): drukarz i wydawca elbląski, [w]: Zasłużeni ludzie dawnego Elbląga: szkice biograficzne, pod red. M. Biskupa, s. 126-128