Meienreis, Samuel (1572-1604) – kalwiński teolog, bibliofil

Autor: Helena Dutkiewicz | Data dodania: 11.03.2010

Urodził się 24.09.1572 r. w Elblągu, w znanej rodzinie burmistrzów. Syn Michała i Ewy Molckovia. Po ukończeniu miejscowego gimnazjum, jako stypendysta elbląski studiował filozofię, teologię i język hebrajski w Altdorfie, Lipsku , Frankfurcie nad Odrą i Lejdzie. Po powrocie do rodzinnego miasta został przez Radę Miejską zatrudniony na stanowisko kaznodziei w kościele NMP, a jego homilie wzbudzały duży aplauz. Dalszy rozwój młodego teologa wspierał pastor Bochmann, z inspiracji którego Meienreis wyjechał na studia na kalwiński uniwersytet w Leyden. Prowadził w latach 1600-1602 mały sztambuch (pamiętnik), którego dedykacje dają wyobrażenie o kręgach, w jakich się obracał oraz zawieranych przyjaźniach. Sztambuch zawiera 33 wpisy, z których kilka pochodzi jeszcze od starych elbląskich przyjaciół, m.in. syna rajcy – Johann’a Wilhelmiego, malborskiego diakona i nauczyciela w Gimnazjum Elbląskim – Joachima Wedlandt’a i miejskiego „fizyka” (miejskiego lekarza-medyka) dra J. A. Näfen’a. Sam właściciel pamiętnika podpisał się jako Elbingensis Borussus”, co oznacza, iż wywodził się z Elbląga w Prusach. Na uniwersytet w Leyden w poczet studentów (ale na wydziale prawa), przyjęto jeszcze dwóch innych elblążan : Hansa von Bodeck'a i Andreasa Mohrenberga. Z notatek i wpisów wynika, iż Samuel kontaktu szukał głównie ze starszymi studentami teologii wywodzących się z warstwy mieszczańskiej. Podróżował jeszcze po Londynie i Danii, ale już zaczął niedomagać. Dużo chorował i stan jego zdrowia nie był najlepszy. W przerwach między chorobami pracował naukowo, m.in. nad listem do Hebrajczyków (studium ukazało się już po jego śmierci). Meienreis jest autorem kilku komentarzy do różnych ksiąg Starego Testamentu i Nowego Testamentu. W czasie swoich podróży zgromadził duży księgozbiór, a jego spadkobiercy w 1714 r. przekazali księgozbiór (354 dzieła w 263 wol.) bibliotece gimnazjalnej. Zostały spisane przez rektora J. D. Seylera – spis niestety nie zachował się. Księgozbiór został wyodrębniony jako „Bibliotheca Meienrisiana”. Niektóre tytuły pochodzą ze sławnych oficyn, jak np. Oporinus i Henricpetrus w Bazylei, Plantin w Lejdzie i Antwerpii. Większość książek, które przekazano zostały oprawione w biały pergamin ze złoconym superekslibrisem w formie koła ze splecionymi inicjałami „SM”, datą roczną „1604” oraz napisem w otoku „Ecce Guam bonum habitare fratrem in unum” i ornamentem roślinnym. Przykładem może być dzieło - wydanie Nowego Testamentu w języku syryjskim z roku 1555 wydane w oficynie Michała Cymbermanniego w Wiedniu. Druk jednokolumnowy, zawiera nieliczne drzeworyty w postaci inicjałów oraz scen biblijnych. Właścicielem biblii był Samuel Meienreis , bibliofil elbląski. Biblia ta zawiera wytłoczony na oprawie złocony jego superekslibris (syg. Ob.6.II.3012), inna Biblia Hebraica, ed. Chr. Bomberg – to biblia w języku hebrajskim, wydana w roku 1566 w Antwerpii przez typografa niderlandzkiego Krzysztofa Plantina. Druk jednokolumnowy, nie zawiera elementów zdobniczych. Występują liczne marginalia w języku łacińskim. Pierwszym właścicielem biblii był Joan Thomas Freigius, a następnym Samuel Meienreis. Na okładzinie górnej wytłoczono złocony superekslibris Samuela Meienreisa (syg. Ob.6.II.4726). Niezależnie od superekslibrisu, który zresztą sporządzony został w roku śmierci Meienreisa, umieszczał on na książkach ekslibris rękopiśmienny. Niektóre notatki proweniencyjne opatrywał datą i miejscem nabycia książki, a niekiedy także i ceną. Spora część książek wykazuje ponadto ślady intensywnej lektury. Znajdujemy tu podkreślenia w tekście oraz marginalia. Ślady takie posiadają niektóre dzieła teologiczne, a także książki szkolne, np. dzieła matematyczne Euklidesa zostały zaopatrzone w różne obliczenia, rysunki geometryczne i marginalne zapiski. Meienreis nie zdążył objąć żadnego urzędu w rodzinnym mieście, ponieważ z ostatniej podróży wrócił poważnie chory i zmarł 6.07.1604 roku w wieku 32 lat. Pochowany został w kościele św. Mikołaja, gdzie jego epitafium znajdowało się do II wojny światowej.

Źródła: Krystyna Podlaszewska, Meienreis Samuel (1572-1604), [w]: Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego pod red. Stanisława Gierszewskiego, T. 3 pod red. Zbigniewa Nowaka, Gdańsk, 1997, s. 185

Bauer Hanns, Alt-Elbinger Stammbücher In der Stadtbücherei : I. Biographische Beiträge aus Stammbüchern der kryptokalvinistischen Zeit um 1600. [w]: Elbinger Jahrbuch, Elbing 1929, H. 8, s. 149 - 205

(Das Stammbuch des Theologen Samuel Meienreis 1600-1602, Bodecks Stammbuch, zweiter Teil, s. 181-187)

superekslibris Samuela Meienreisa, [w]: Liber Sacrosancti Ewangelii [ed.] Johann Albert Widmanstad, 1555, sygn. Ob.6.II.3012