Martini, Cyriacus (1633-1682)

Urodził się w 28 lipca 1633 w Rewelu (dziś Tallin) na Inflantach. Jego ojciec – mistrz krawiecki  był Szwedem, matka Niemką, córką księgarza z Magdeburga. Wychowaniem Martiniego zajmował się w dużej mierze jego ojciec chrzestny, rektor miejscowego gimnazjum. W wieku siedemnastu lat rozpoczął studia na akademii w Dorpacie (Tartu), gdzie studiował języki klasyczne. Rok później w orszaku szwedzkiego dyplomaty odbył podróż do Moskwy, następnie Sztokholmu i Uppsali oraz Greifswaldu i Lipska. W 1653 r. przybył do Królewca, gdzie akurat szalała epidemia dżumy. Pozostał jednak w tym mieście i rozpoczął studia teologiczne na tamtejszym uniwersytecie. W Królewcu nawiązał znajomość z poetą Simonem Dachem (1605-1659). W wyniku toczonych o Inflanty wojen polsko-szwedzkich i ich  okupacji przez Księstwo Moskiewskie, Martini był pozbawiony źródeł utrzymania, w związku z czym ofiarował swoje usługi szwedzkiemu kanclerzowi Erikowi Axelssonowi Oxenstiernie, który zatrudnił go jako sekretarza swojej kancelarii, a następnie jako kapelana armii szwedzkiej w Polsce. W 1657 r. Martini otrzymał stanowisko pastora w elbląskim kościele Trzech Króli, gdzie pracował prawie 20 lat, by w 1676 zostać decyzją elbląskiego magistratu pastorem w kościele NMP – głównej ewangelickiej świątyni miasta. W 1657 r. wraz z innymi elbląskimi duchownymi podpisał wyznanie wiary przeciwko tzw. synkretystom – zwolennikom irenisty Georga Calixta, którym ortodoksyjni luteranie zarzucali kryptokatolicyzm. Jako duchowny w Elblągu Martini występował także przeciwko socynianom (odłam arianizmu). Cyriac Martini był dwukrotnie żonaty – w 1657 r. poślubił Sabinę Holst – córkę seniora elbląskiego duchowieństwa, a po jej śmierci, która nastąpiła w 1666 r., wdowę po elbląskim sędzi Krügerze. Miał jedenaścioro dzieci, w tym bliźniacze rodzeństwo – braci, z których obaj zostali duchownymi. Martini pozostawił po sobie spuściznę literacko-teologiczną – teksty kazań, parentacji, mów pogrzebowych, pieśni   (najbardziej znana to „Brich hindurch betrübte Seele”), a także korespondencję (list  do elbląskiego rajcy Gottfrieda Zamehla na temat bursztynu). Wiele druków jego autorstwa znajduje się w zbiorach Biblioteki Elbląskiej. Cyriacus Martini zmarł 9 stycznia 1682 r. w Elblągu.

Literatura:

Hase, Carl Alfred von, "Martini, Cyriacus" w: Allgemeine Deutsche Biographie 20 (1884), ss. 501-503 [wersja online]; URL: https://www.deutsche-biographie.de/gnd128873779.html#adbcontent