Loeser, Bernhard (1835-1901)
W 1874 r. berliński kupiec Bernhard Loeser, współwłaściciel hurtowni cygar i tabaki odkupił część udziałów Kohlwecka i w ten sposób powstała spółka Kohlweck & Loeser. Loeser ze swoją firmą bardzo dobrze wpasował się w rynek pracy Prus, tworząc w Elblągu (oraz okolicy) potężną fabrykę, zatrudniającą głównie miejscowe kobiety. Na początku zatrudniała 25 osób a jej pierwszym pełnomocnikiem zarządu spółki był M. Pamperin. Tylko 10 lat potrzebował B. Loeser, by z tej niepozornej małej fabryki uczynić potężny zakład. Już w latach 1880-1882 zbudowano imponujące hale fabryczne u zbiegu ul. Królewieckiej i Odzieżowej. Rozbudowa elbląskiej fabryki rozpoczęła się w 1906 r. pod nadzorem elbląskiego mistrza budowlanego-architekta Otto Depmeyera (1852-1925). Zarówno elbląska fabryka, jak i filie wybudowane w Braniewie (1885), w Malborku (1906) i Starogardzie Gdańskim (1910) miały specjalnie skonstruowane dachy, tak by światło wpadało do hal produkcyjnych tylko od północy. Nazywano je dachami rzędowymi (Scheddächer). Firma była chlubą, a jej właściciel Bernhard Loeser otrzymał od cesarzowej Augusty-Wiktorii już w 1895 r. honorowy tytuł królewskiego radcy handlowego. Ulicę Małych Ceglanych Bud przemianowano w 1899 r. (z okazji 25-lecia fabryki) na Loeserstraße – ulicę Bernharda Loesera (obecnie Odzieżowa). Dwa lata później założyciel firmy zmarł w Berlinie (02.05.1901). Pogrzeb był bardzo uroczysty, grano marsz żałobny Chopina, a flagi na berlińskim ratuszu były opuszczone do połowy masztu. Zmarły część swego olbrzymiego majątku przeznaczył na potrzeby biednych mieszkańców, także Elbląga – bez względu na wyznanie. Jego wspólnik – Karl Wolff zmarł rok później. Do 1937 r. elbląski zakład Loeser & Wolff znajdował się w rękach spadkobierców, następnie przejęty przez długoletniego dyrektora tego przedsiębiorstwa – Waltera Beyera z Berlina. Wkrótce fabrykę przemianowano na „Walter E. Beyer”. Ulica zasłużonego dla rozwoju gospodarczego miasta producenta cygar Bernharda Loesera została zmieniona (powodem było pochodzenie żydowskie), powstała więc Zigarrenmacherstraße – Ulica Wyrobników Cygar. Po 1945 r. w części hal fabrycznych, które przetrwały wojnę funkcjonowały Zakłady Przemysłu Odzieżowego „Truso”, a w latach 70tych były tu Zakłady Przemysłu Skórzanego „Renoma”.
Biblioteka Elbląska w swoich zbiorach posiada księgę okolicznościową, poświęconą pamięci Bernarda Loesera - współzałożyciela i współwłaściciela elbląskiej fabryki cygar "Loeser & Wolff". Księga zawiera wklejone klepsydry oraz wycinki z gazet lokalnych, ogólnokrajowych oraz zagranicznych (m. in. : "Freisinnige Zeitung", "Posener Zeitung", "Die Post", "Berliner Abendpost", "Berliner Lokal-Anzeigen", "Deutsche Warte", "Elbinger Zeitung", "Algemeen Handelsblad" etc.), donoszące o śmierci i pogrzebie przemysłowca oraz jego dokonaniach za życia.
Panegiryk na cześć jubilata Bernharda Loeser'a (Zum 25 jährigen Elbinger Fabrik-Jubiläum...)
Relacja "Altpreussische Zeitung : Elbinger Tageblatt" z dnia 25 maja 1899 roku o uroczystościach jakie miały miejsce z okazji jubileuszu firmy "Loeser & Wolff" (Jubiläum der Cigarrenfabrik Loeser und Wolff : "Altpreussische Zeitung 1899, nr 119, 120")
Pieśń dla uczczenia tego, "który pilnością i energią rozsławił Elbląg dzięki przemysłowi tabacznemu" (Herrn königl. Commerzienrath Bernhard Loeser zur...
Zaproszenie na uroczystość z okazji 25 rocznicy założenia fabryki skierowana do dr Laudon'a. Wewnątrz zaproszenia dwie ilustracje pokazujące zakład na początku jego funkcjonowania oraz z 1899 roku. ("Einladung") Rps. 776/III-IV/1-2. (Druki okolicznościowe, dodatki z gazet, pieśni, zaproszenia oraz programy z różnych uroczystości zebrano w teczkę o wymiarach 33 x 22 cm w płóciennej oprawie ze złoconym, tłoczonym napisem (Loeser & Wolff w Elblągu. Zielone Świątki 1899, sygn. Rps. 776/III-IV/2)
Folder okolicznościowy z okazji 25- jubileuszu powstania Fabryki Cygar i Tabaki.
Zapowiedź koncertu w salach fabryki ("Fest-Programm"
źródła:
art. Lecha Słodownika
http://dziennikelblaski.pl/158884,Najwieksza-w-Europie-fabryka-cygar-i-tabaki.html
https://de.wikipedia.org/wiki/Loeser_%26_Wolff
Juliusz Marek, Loeser Bernhard (1835-1901), [w]: Tydzień w Elblągu 2009, nr 18, s. 21
Na zdjęciu - fabryka Loeser & Wolff