Leniec Julian (1909–2000) - artysta, rzeźbiarz

Julian Stanisław Leniec, syn Jana i Zofii, urodził się 24 maja 1909 r. we Lwowie. W rodzinnym mieście w 1931 r. ukończył Szkołę Sztuk Zdobnictwa Artystycznego, naukę kontynuował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (l. 1932–1935), w pracowni prof. Xawerego Dunikowskiego. Po studiach powrócił do Lwowa. Podczas wojny jako robotnik przymusowy pracował w fabryce tektury i wyrobów ceramicznych L. Bayera w Machorach. Latem 1945 r. wraz z malarzem Ludwikiem Zamczyńskim przybył do zniszczonego Elbląga i zajął pomieszczenia warsztatu kamieniarskiego przy ul. Winnej. J. Leniec, wspomniany L. Zamczyński, Zbigniew Tomanek i Wiera Wypychowa tworzyli grupę pierwszych, powojennych plastyków elbląskich. Ich prace uświetniły pierwszą wystawę twórczości plastycznej, która odbyła się w grudniu 1947 r. w sali Zarządu Miejskiego przy ul. Łączności. Julian Leniec wystawił tam dwa medaliony z przedstawieniem Madonny i Chrystusa, portrety swoich przyjaciół L. Zamczyńskiego i Z. Tomanka oraz temat „elbląski”: projekt pomnika Związku Jaszczurczego. Na tej samej ekspozycji wystawiono odnalezione po wojnie dawne eksponaty ze Städtische Museum. Artysta po przybyciu do Elbląga czynnie włączył się w spontaniczną akcję ratowania świadectw przeszłości Elbląga. Wespół z delegatem konserwatora zabytków w Gdańsku inż. Włodzimierzem Sierzputowskim i redaktorem Ryszardem Czarnockim należeli do niezwykle aktywnych w tej dziedzinie. Wszystkie wspomniane wyżej osoby weszły w skład Obywatelskiego Komitetu Wykonawczego Roku Jubileuszowego (z okazji hucznie obchodzonej 500. rocznicy inkorporacji Prus do Polski). Działania Komitetu doprowadziły do powstania Muzeum w Elblągu, które rozpoczęło działalność w czerwcu 1954 roku (oficjalne uznanie Muzeum przez władze państwowe nastąpiło rok później). Innym śladem działalności Juliana Leńca na rzecz ochrony dziedzictwa historycznego Elbląga jest seria zdjęć zniszczonych głównych obiektów architektoniczno-historycznych wykonana ok. 1946 r. Sytuacja środowiska plastycznego była w tym czasie bardzo ciężka. W 1950 r. J. Leniec współorganizuje Spółdzielnię Przemysłu Ludowego i Artystycznego „Plastyk”, która w założeniu stwarzała możliwości zarobkowania dla powiększającej się grupy plastyków i rzemieślników, świadczących najróżniejsze usługi od malarstwa, dekoracji, wyrobu zabawek, pamiątek, po tkactwo i dziewiarstwo. Do 1952 roku pełni funkcję prezesa zarządu spółdzielni. Z czasem skromna spółdzielnia przekształca się w Zakład Przemysłu Skórzanego, jednego z największych, powojennych zakładów elbląskich. Lata 50. są okresem dużej aktywności artysty jako rzeźbiarza. Obok rzeźbiarskich portretów Leniec wykonuje realizacje kamienne. Jedną z pierwszych jest orzeł piastowski, zawieszony na gmachu poczty przy placu Słowiańskim, plakieta „Żaglowiec” dla dawnej siedziby Narodowego Banku Polskiego przy ul. 1 Maja. W 1954 roku w nowo otwartym muzeum przy ul. Wigilijnej prezentuje projekty popiersi Kazimierza Jagiellończyka i marszałka Rokossowskiego. W 1957 roku otrzymuje zlecenie na remont i nowe opracowanie rzeźbiarskie dawnej fontanny z pomnikiem Hermana Balka z 1908 roku, częściowo zniszczonej w lutym i pod koniec 1945 r. (obalenie figury Balka). Częściowo przekuł elementy trzech rybostworów na delfiny, dawne miejsce po figurach satyrów i nimfy zastąpił muszlami. W 1958 r. artysta otrzymał zlecenie na wykonanie oprawy rzeźbiarskiej fontanny usytuowanej na krańcu w tym czasie splantowanego dawnego cmentarza Mariackiego w organizowanym parku im R Traugutta. Powstała wówczas bardzo udana figura żaby, z której pyska w czasach świetności fontanny tryskała woda. W pierwszych latach XXI wieku figura została przeniesiona i wmontowana w obręb fontanny przy ul. 1 Maja. Od czasów powstania jest ulubionym elementem rzeźbiarskim powojennego Elbląga. Prawdopodobnie te udane w oczach elblążan realizacje przyczyniły się do uzyskania w 1959 r. od władz miasta profesjonalnej pracowni przy ul. Gołębiej. W najbliższych latach wykonuje na zlecenie władz miasta pamiątkowe tablice, niektóre jak np. tablica z wizerunkiem Tadeusza Kościuszki dla szkoły przy ul. Agricola, portret R. Traugutta, zostały odlane w brązie. W latach 1969–1975 uczestniczył w plenerach rzeźbiarskich w Orońsku. Powstałe tam kamienne rzeźby „Ślimak” i „Pomnik Partyzantów” stanęły w Starachowicach, kompozycja „Kobieta z dzieckiem”, eksponowana później na dworcu w Lublinie wyraźnie nawiązywała do stylistyki przedwojennej rzeźby szkoły X. Dunikowskiego. Ostatnimi realizacjami elbląskimi jest kamienny pomnik Kazimierza Jagiellończyka przed Centrum Kultury Światowid odsłonięty we wrześniu 1967 r. W elbląskiej pracowni powstaje tablica dla nowej siedziby Muzeum w Elblągu, otwartej w 1973 r. upamiętniająca Mikołaja Kopernika W tym samym czasie artysta pracował nad projektem pomnika M. Kopernika dla Fromborka i pomnika „Odrodzenia” z okazji 30-lecia PRL. Nadal uprawiał rzeźbę portretową. Nieoczekiwanie, 14 września 1977 r. J. Leniec opuszcza Elbląg i przenosi się do Gdańska. Podczas przeprowadzki wiele szkiców i prac do tej pory przechowywanych w elbląskiej pracowni ulega zniszczeniu. W okresie pobytu w Gdańsku J. Leniec poświęca się tematyce sportowej. Powstaje szereg projektów rzeźbiarskich (Za poprzeczką, Łyżwiarz, W locie, Piłkarz i inne), które następnie były wystawiane na cyklicznych, międzynarodowych wystawach „Sport w sztuce” organizowanych w Barcelonie i Madrycie. J. Leniec uczestniczył w nich w latach 1977 (1979?) – 1992. Ostatnim zrealizowanym projektem rzeźbiarskim artysty jest brązowe popiersie  Juliusza Słowackiego, odlane z gipsowego oryginału, co prawda bez zgody autora, ustawione przed gmachem I Liceum Ogólnokształcącego w Elblągu przy ul. Pocztowej w 1981 r. Julian Leniec zmarł 31 października 2000 r. Został pochowany na cmentarzu Dębica w Elblągu. W 2019 r. córka artysty Urszula Leniec-Wronkowska przekazała Muzeum Archeologiczno-Historycznemu w Elblągu szereg projektów rzeźbiarskich i pamiątek, pozostawionych przez Ojca.