Łapiński, Józef (1919–2004) – artysta plastyk, malarz

Józef Łapiński, syn Leonarda i Urszuli z d. Trau, ur. 6 stycznia 1919 r. w miejscowości Derwaniszki na Łotwie. Podczas wojny został aresztowany za działalność konspiracyjną i 9 grudnia 1941 r. osadzony w więzieniu w Daugawpils, następnie wiosną 1942 r. przeniesiony do obozu koncentracyjnego w Salaspils k. Rygi. W grudniu 1943 r. z grupą więźniów aresztowanych za działalność w ruchu oporu ponownie przeniesiony do obozu koncentracyjnego Stutthof, gdzie został zarejestrowany jako więzień nr 27508. W obozie Józef Łapiński pracował w komandzie malarzy obozowych. Według własnej relacji (opublikowanej w 1985 r.) od esesmanów otrzymywał materiały malarskie i malował dla nich na podstawie reprodukcji kopie obrazów z galerii drezdeńskiej, a na specjalne zamówienie portrety i pejzaże. W obozie miały powstać także jego pierwsze kompozycje przedstawiające obozowe życie. Przeżył jeden z najbardziej tragicznych, końcowych epizodów funkcjonowania obozu Stutthof rozpoczęty 25 stycznia 1945 r. „Marsz Śmierci” – ewakuację lądową więźniów obozu, w kierunku Lęborka. Jego gehenna obozowa zakończyła się w marcu 1945 r. w pobliżu Łęczyc k. Wejherowa. Po wojnie wracał do przeżyć obozowych, dokumentując je w przejmujących grozą kompozycjach malarskich i rysunkach. Szczególnie przejmujący jest cykl obrazujący „Marsz śmierci”, który obok relacji więźniów jest szczególnym, wstrząsającym dokumentem. Prace J. Łapińskiego związane z jego pobytem w obozie koncentracyjnym znajdują się w zbiorach Muzeum Stutthof w Sztutowie. Po uwolnieniu z „Marszu Śmierci” J. Łapiński osiadł w Wejherowie, został zatrudniony w miejscowym Zarządzie Miejskim. Według relacji znajomych brał udział przy renowacji kaplic Kalwarii Wejherowskiej. W 1947 r. podjął studia w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Sopocie (później w Gdańsku) na Wydziale Malarstwa, w pracowni prof. Juliusza Studnickiego. Dyplom artysty-plastyka uzyskał w 1956 r. W tym samym czasie został przyjęty w poczet członków ZPAP i rozpoczął czynny udział w wystawach i konkursach. W 1963 r. artysta przeniósł się do Elbląga. Wziął udział w wielkiej wystawie miejscowego środowiska plastycznego urządzonej w 1965 r. w Galerii EL. J. Łapiński nie należał do awangardowego nurtu działań plastycznych, jaki reprezentowała Galeria EL pod kierownictwem Gerarda Kwiatkowskiego. Podobnie jak wielu wykształconych po wojnie plastyków, przybyłych do Elbląga w latach 60. XX w. brał udział w konkursach i pokazach organizowanych przez Elbląskie Towarzystwo Kulturalne, powstałe w 1966 r. Podczas konkursu ogłoszonego przez Towarzystwo „Pejzaże Elbląga i Ziemi Elbląskiej” zdobył pierwsze trofeum elbląskie – nagrodę równorzędną z Ryszardem Tomczykiem i Zdzisławem Jakubowskim. Wielokrotnie później nagradzany za prace prezentowane w ramach konkursów „Obraz Kwartału”, „Propozycje kwartału”, „Salon Wiosenny Plastyków Elbląskich”, „Salon Wiosenny” (nagroda w 1973, 1975, 1977 za całokształt twórczości). Głównie malował pejzaże, akty. Jego obrazy nieco melancholijne, cechuje spokojna, wyważona, lekko rozmyta kompozycja barwna,  daleka od realistycznej dosłowności. Wykonywał także rysunki i grafiki sporadycznie rzeźby. Projektował i nadzorował wykonanie form przestrzennych w Wejherowie i Rumii, pomników upamiętniających więźniów KL Stutthof w Przebrnie i Nadbrzeżu (1966). Mało znany był szerszej publiczności jako twórca dowcipnych kompozycji, komentarzy do aktualnych wydarzeń społeczno-politycznych w kraju oraz karykatur. Oprócz twórczości artystycznej uczestniczył w życiu społecznym: od 1945 r. członek Stronnictwa Demokratycznego, od 1970 ZBOWiD, od 1973 r. Towarzystwa Przyjaciół Dzieci. W latach 1965–1971 pracował jako instruktor plastyki w Elbląskim Domu Kultury, w roku szkolnym 1965/1966 w Technikum Ekonomicznym, następnie w l. 1975–1978 w Muzeum w Elblągu. Z powodu kłopotów zdrowotnych otrzymał rentę inwalidzką i zrezygnował z pracy etatowej w 1975 r. Do końca życia, pomimo stopniowej utraty wzroku, zachował aktywność twórczą. Jego prace znajdują się oprócz wspomnianych wyżej kompozycji „obozowych” w Muzeum Stutthof, w zbiorach prywatnych, w instytucjach, w tym w Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Elblągu. Ostatnia indywidualna, pośmiertna wystawa jego prac była prezentowana w Galerii EL latem 2005 r. Artysta zmarł w Elblągu w 2004 r.

]Bibliografia: Teczka osobowa, Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu, sygn. MAH 120, B. 50, 4/63;  Plastycy Elbląga. – Elbląg: Elbląskie Towarzystwo Kulturalne, 1970. – s. 2–3, 22;  J. Łapiński, Pamiętam – Ich erinnere mich, Muzeum Stutthof w Sztutowie, Akcja Znaków Pokuty/Służba dla Pokoju, 1985; R. Tomczyk, Kształtowanie się środowisk twórczych w Elblągu w latach 1945–1975, „Rocznik Elbląski”, t. IX, 1982, s. 123–127; tenże: Elbląg jako ośrodek kulturotwórczy [w:] Historia Elbląga, t. V (1945–1975), cz. 2. Społeczeństwo, kultura, wyznania i rozwój przestrzenny, pod red. A. Grotha, Gdańsk 2005, 153–156; M Lenckowski, XXIII Salon Elbląski, „Tygiel”, 2005, nr 2–3/39–40, s. 135–136; Michał Kozłowski, Poranek Józefa Łapińskiego: https://www.portel.pl/kultura/poranek-jozefa-lapinskiego-historia-jednego-przedmiotu-cz-132/106093 [dostęp: 20.09.2019].