Komeński, Jan Amos (Comenius)

Autor: dr Joanna Szkolnicka | Data dodania: 15.11.2010

Czeski uczony, pedagog i myśliciel. Jego nazwisko nosi jedna z elbląskich ulic. Przebywał w Elblągu w latach 1642-1648 (pod koniec wojny trzydziestoletniej). Miejsce pobytu zostało mu narzucone przez króla szwedzkiego, na usługach którego pozostawał, wierząc iż zwycięstwo Szwecji doprowadzi do upadku papiestwa i Habsburgów oraz wyzwoli Czechy spod panowania niemieckiego. Być może pewną rolę w wyborze Elbląga odegrał fakt, iż był on miastem wieloreligijnym i tolerancyjnym. Z listów Komeńskiego wynika jednak iż on sam chętniej zamieszkałby w Gdańsku lub Toruniu. Wykładał filozofię w klasie prima Elbląskiego Gimnazjum oraz był autorem podręczników gimnazjalnych do wszystkich klas. Głównym dziełem Komeńskiego powstałym w Elblągu była praca na temat nauczania języków, w której odrzucał popularną wówczas metodę dydaktyki języków opartą na abstrakcyjnych przykładach i oderwaną od konkretów, postulował zaś nauczanie wiążące słowa i rzeczy oraz wprowadzające reguły gramatyczne wyprowadzone z obserwacji konkretnych zjawisk językowych. Naukę języków uważał Comenius za nieodzowny element składowy edukacji, same zaś języki nazywał "tłumaczami ducha". Naszkicował również plan wielkiego dzieła z dziedziny pansofii. W czasie pobytu w Elblągu Komeński reprezentował tez miasto na colloquium charitativum w Toruniu. Koncepcje pedagogiczne Komeńskiego były, jak na owe czasy, niezwykle postępowe. Zasadniczym postulatem była powszechność i jednolitość kształcenia we wszystkich warstwach społecznych, bez względu również na płeć czy poziom zamożności. Dzieci powinny były uczyć się nie tylko czytania i pisania, ale wszelkich innych przydatnych im w późniejszym życiu rzeczy. Wykładany materiał powinien być popierany uzasadnieniami, gdyż w ten sposób łatwiej go przyswoić i zapamiętać, a wszelkie nowe zagadnienia powinny bazować na już wprowadzonej wiedzy. Komeński odrzucał też stosowanie kar, a zalecał zachęcanie i wspieranie uczniów oraz motywowanie ich do odgrywania roli „nauczyciela” i edukowania kolegów. Kładł też duży nacisk na samodzielne zdobywanie wiedzy za pomocą pracy ucznia z książką (książki były dla Komeńskiego najważniejszym źródłem wiedzy i pomocą dydaktyczną) oraz przeprowadzanych w wolnym pozaszkolnym czasie rozmów i dyskusji. Z drugiej strony pedagog przestrzegał przed nadmiernym obarczaniem dzieci zbyt dużą ilością godzin lekcyjnych w szkole, a także zajęć pozaszkolnych (jak widać, nie jest to znak naszych czasów). Według Comeniusa cztery godziny nauki dziennie to absolutnie wystarczająca ilość (6-8 godzin w szkole nazywał "męką dla dzieci"). Ulubioną koncepcją filozoficzną Komeńskiego była idea pansofii – wszechstronnej i pożytecznej wiedzy, wiedzy „o wszystkim i dla wszystkich”. Jednym z założeń pansofii była koncepcja makrokosmosu i mikrokosmosu (człowieka), które wzajemnie do siebie należą. Trzema wielkimi kręgami badań pansofii Komeńskiego były natomiast: Bóg, Przyroda i Sztuka.

Kurdybacha Ł., Działalność Jana Amosa Komeńskiego w Polsce, Warszawa 1957

Suchodolski B., Komeński, Warszawa 1979 Bieńkowski T., Komeński w nauce i tradycji, Wrocław 1980 Heister B., Mannsbilder, [w:] „Elbinger Briefe” nr39

Artykuły powiązane