Seyler, Jerzy Daniel (1686-1745): rektor Gimnazjum Elbląskiego

Jerzy Daniel Seyler pochodził ze starej gdańskiej rodziny. Ojciec jego Gotfryd opuścił Gdańsk, ożenił się w Bazylei z Urszulą von Braun, córką rajcy i kupca i osiadł w Spirze (Niemcy), gdzie rozpoczął pracę w charakterze księgarza. Tam też urodził się 24 lutego 1686 roku Jerzy Daniel. W trzy lata później miasto zostało zniszczone przez armię francuską, więc rodzina Seylerów uciekła do Frankfurtu nad Menem. Za namową dziadka powrócili do Gdańska i zamieszkali w domu brata ojca – Christiana Seylera. Dzieciństwo Jerzy spędził w Gdańsku, tutaj uczył się pod kierunkiem ojca i prywatnych nauczycieli, potem w szkole Mariackiej i w Gimnazjum Akademickim. Rodzice pragnęli aby ich syn studiował prawo, które umożliwiało zdobycie atrakcyjnych posad w administracji, ale Jerzego bardziej pociągały studia filozoficzno-teologiczne. Rozpoczęte w Gdańsku studia kontynuował w Wittenberdze. Po dwóch latach przeniósł się do Halle, aby słuchać wykładów zdobywającego wówczas sławę profesora Christiana Wolffa oraz pedagoga Augusta Hermana Francka. Pobyt swój przerwał na wieść otrzymania posady guwernera (opiekuna naukowego) Reinholda Bauera, syna Karola Ernesta, kupca i rajcy gdańskiego. W czasie opieki nad 20 – letnim Reinholdem zwiedzali i poznawali Europę. Uczęszczali obaj na wykłady z prawa, teologii, historii, filozofii i nauk przyrodniczych. Podczas tych podróży zwiedzili Holandię, Belgię, Francję, Szwajcarię, Austrię i Czechy. Dalej korzystali ze sposobności i przysłuchiwali się dysputom, zwiedzali biblioteki, pracownie i zabiegali o wizyty u znanych uczonych. Długie, prawie 8- letnie studia, kontakty z wieloma osobistościami pogłębiły zainteresowania intelektualne Seylera. W 1720 r. Rada Miejska Elbląga zaproponowała mu objęcie urzędu konrektora (współkierownika) w Gimnazjum Akademickim, co dla początkującego nauczyciela było dużym wyróżnieniem. Właśnie od momentu przyjęcia tej posady związał się na całe życie z Elbląskim Gimnazjum, pracując w nim przez 15 lat jako konrektor i 10 lat jako rektor. Szybko dał się poznać jako dobry nauczyciel, umiejętny animator życia kulturalnego w Elblągu i zdolny historyk. Z jego inicjatywy wprowadzono do Gimnazjum wiele nowych podręczników, głównie popularnych wówczas uczonych, takich jak Krzysztof Gottsched (arytmetyka, geometria, trygonometria, mechanika). Starał się aby oprócz języków starożytnych (łacina, greka, hebrajski), uczono studentów języków nowożytnych (niemiecki, francuski, polski). Będąc rektorem rozbudował nauczanie historii, poprawił również warunki pracy poprzez wykonanie gruntownego remontu. Pieniądze na remont uzyskał poprzez zorganizowanie z własnej inicjatywy loterii. Starał się trafiać do młodzieży, zachęcał i odwoływał się do ambicji i honoru uczniów. Seyler posiadał zdolności muzyczne i zamiłowanie do pracy w teatrze, co również ułatwiło mu dobre kontakty z młodzieżą, a to z kolei pozwalało na kształtowanie ich postaw etyczno-moralnych. Kierował też orkiestrą szkolną, chórem oraz brał udział w przygotowaniach uczniów do występów w teatrze szkolnym. Nie był zwolennikiem stosowania ostrych kar, a mimo to w szkole panował wzorcowy porządek. Jerzy starał się oddziaływać na szersze kręgi elblążan, a zwłaszcza na elitę. W 1721 roku powstało Towarzystwo Literackie – Societas Literaria. Nie wiele wiadomo o działalności tegoż towarzystwa, do którego należeli kronikarze, kolekcjonerzy, miłośnicy nauki, rekrutujący się z członków Rady Miejskiej jak i wykształconych elblążan. Uczestnicy zrzeszeni w Towarzystwie Literackim, często bywali na sobotnich obiadach w domu Seylera. Oprócz tych kontaktów, Jerzy podtrzymywał współpracę i bliskie więzi z gdańskimi uczonymi (z lekarzem i przyrodnikiem Filipem Braunem oraz kolekcjonerem monet Walentym Schlieffem). Współpraca z berlińskimi uczonymi spowodowała, iż został w 1735 r. powołany na członka Berlińskiej Akademii Królewskiej, co również podniosło jego prestiż w Elblągu. Największym jego osiągnięciem i sukcesem w jego działalności było nakłonienie Georga Friedricha Haendla, którego poznał podczas studiów w Halle, do skomponowania opery o Hermanie von Balku (krzyżackim mistrzu, założycielu Elbląga). Seyler napisał tekst do tej opery i za pomocą kantora Christiana Laua oraz organisty Jana Jeremiasza du Grain przygotował zespół uczniów, którzy wystąpili w tej operze. Sam kompozytor, zaproszony przez Radę Miejską przybył do Elbląga, biorąc udział w premierze, uświetniając swoją osobą również inne uroczystości m.in. 500 –lecia założenia Elbląga. Poza pracą dydaktyczną i organizatorską, Seyler zajmował się działalnością pisarską i naukową. Jego twórczość związana z pracą w szkole pozwoliła drukować programy nauczania, regulaminy, sztuki i tezy dysput dla uczniów oraz prace naukowe związane z jego zainteresowaniami (z filozofii, historii, prawa etc.). Ceniony w kręgach naukowych za biogramy elbląskich pisarzy i uczonych wydanych w „ Elbinga Literata…”. Seyler wydał też monografię o Fryderyku Wilhelmie (w 1731 r. we Frankfurcie i Lipsku), wydał biografie króla Stanisława Leszczyńskiego i kardynała Michała Radziejowskiego (wydane anonimowo w Szwecji i Karlskronie) oraz wiele innych rozpraw naukowych m.in. rozprawa poświęcona Prusom, o Kazimierzu Łuszczyńskim – pierwszym ateiście polskim, o licznych uczonych i literatach elbląskich oraz wiele drobniejszych prac, które głosił na łamach gazet królewieckich (np. „Das gelahrte Preussen…”). Jerzy Daniel Seyler był historykiem, niestrudzonym pedagogiem, pisarzem, w którego twórczości znalazły odbicia procesy zachodzące w życiu intelektualnym Prus Królewskich.

Źródło: Pawlak Marian, Jerzy Daniel Seyler (1686-1745) : rektor Gimnazjum Elbląskiego, historyk, działacz kulturalno-oświatowy, W : Zasłużeni ludzie dawnego Elbląga : szkice biograficzne, pod red. M. Biskupa, s. 129 - 135