Hartmann, Fryderyk Traugott (1749-1833)

Fryderyk Traugott Hartmann - urodził się w Kowarach na Śląsku 16.10.1749 w rodzinie Jana Zygmunta i Zuzanny z d. Klemt.  Drukarz, wydawca czasopism, księgarz. Od 1770 r. stypendysta uniwersytetu we Frankfurcie nad Odrą. Studiował prawo i kameralistykę (nauka zajmującą się zagadnieniami dostarczania środków finansowych dla skarbu państwa – tzw. prawo i skarbowość państwowa). Pracował jako referendarz przy sądzie apelacyjnym w Berlinie, następnie był sekretarzem królewskim urzędu loteryjnego. Karierę literacką rozpoczął wydając w latach 1780-1784 serię rozpraw satyrycznych dotyczących różnych dziedzin pruskiego życia, artykuły i rozprawy poświęcone sprawom kulturalnym i gospodarczym. Elblągiem zainteresował się Hartmann przypadkiem, kiedy w 1783 będąc w jednym z berlińskich klubów dowiedział się o ogłoszeniu prasowym o możliwości założenia w tym mieście drukarni i księgarni. 30 listopada 1783 r. Hartmann (mając 34 lata) wystąpił do króla Fryderyka II z prośbą o wydanie mu zezwolenia na prowadzenie drukarni i księgarni w Elblągu. Wpłacił 50 talarów za drukarnię i 16 za księgarnię, za co 3 kwietnia 1784 r. miał otrzymać przywilej. W tej sprawie zaprotestował drukarz Nohrmann, obawiając się konkurencji w mieście. Dokument zezwalający na prowadzenie drukarni, Hartmannowi wydano dopiero 1 lutego 1785 r. Do swojej spółki przyjął wysokiej klasy księgarza Ludwika Wilhelma Heymanna, tworząc firmę "Hartmann, Heymann und Kompagnie". Firma niestety przynosiła straty,  w związku z tym Hartman wziął czteromiesięczny urlop i pojechał do Elbląga, gdzie został już na stałe. Rozstał się ze wspólnikiem i od tej pory prowadził samodzielnie przedsiębiorstwo „Friedrich Traugott Hartmann – Comtoir für die hiesigen öffentlichen Blätter (in Spieringsstraße nr 342)”przy obecnej ulicy Bednarskiej. W swojej firmie drukował teksty prywatne jak i teksty o charakterze urzędowym (w języku niemieckim, francuskim, polskim, a na potrzeby gimnazjum – po łacinie). Wydawał gazetkę kościelną "Kirchen Zettel der Stadt Elbing" (początkowo zawierała ogłoszenia o porządku niedzielnych nabożeństw kościelnych, a z czasem zamieszczano w niej kazania kaznodziei i teksty śpiewanych w kościołach luterańskich pieśni oraz zapowiedzi przedślubne). Pismo przestano wydawać w 1829 roku. Wydawał również pismo ogłoszeniowe o charakterze lokalnym "Elbingische Anzeigen" (przeznaczone przede wszystkim dla kupców i mieszkańców Elbląga). Pismo można było nabyć w księgarni Hartmanna lub w elbląskich urzędach pocztowych. Gazeta stopniowo zmieniała swój charakter i zamieszczała także wiadomości polityczne, a pod koniec XVIII wieku została przekształcona w periodyk polityczny "Königliche West-Preussische Elbingische ". Hartmann zmarł 8 kwietnia 1833 roku, a firmę przejął adoptowany przez niego F.W. Neumann-Hartmann.

źródła:

Folia Toruniensia, Toruń (13) 2013, s. 24

http://historia-wyzynaelblaska.pl/elblag2.html

Il. Miedzioryt Abrahama Werdta, przedstawiający wnętrze drukarni w XVII wieku