Goltz, Hans

Niemiecki marszand, handlarz dziełami sztuki, wydawca, prekursor i propagator modernizmu. Urodził się 11 sierpnia 1873 w Elblągu, zmarł 21 października 1927 w Baden-Baden. Był czwartym z pięciorga dzieci Benjamina Goltz’a – płóciennika i handlarza wyrobami płóciennymi. Rodzina posiadała tkalnię na ulicy Sternstraße (dzisiejsza Gwiezdna, wówczas była to podmiejska ulica) i sklep na Wallstraße na Nowym Mieście (dzisiaj Hetmańska). Interes był dziedziczony z pokolenia na pokolenie. W 1886 jego rodzina utraciła majątek i przeniosła się do Królewca. Ze względu na kłopoty finansowe Hans nie mógł uczęszczać do gimnazjum i musiał kontynuować edukację w szkole o mniejszym prestiżu. Wykształcił się na księgarza i w poszukiwaniu pracy przeniósł się do Bamberga. W 1904 r. osiedlił się w Monachium, gdzie od 1911 r. prowadził samodzielnie księgarnię i salon dzieł sztuki, które z biegiem lat stały się kulturalnym centrum miasta. Sławą cieszyły się wydawane przez Goltz’a w jego własnym wydawnictwie książki w artystycznych oprawach. Hans Goltz prezentował monachijskiej publiczności dzieła (obrazy, rzeźby, grafiki, rzemiosło artystyczne) twórców reprezentujących fowizm, kubizm i ekspresjonizm. W ciągu szeregu lat wystawił dzieła takich sław, jak Hans Arp, Pablo Picasso, Wassily Kandinsky, Paul Klee, Egon Schiele, Kazimierz Malewicz. W 1912 w prowadzonym przez Goltz’a salonie miała miejsce wystawa grupy „Błękitny jeździec” („Der blaue Reiter”) pod hasłem „czarno-białe”. Goltz organizował tez wykłady artystów i pisarzy, wygłaszali je u niego m. in. żydowska poetka Else Lasker-Schüler oraz Franz Kafk’a . Konsekwencje pierwszej wojny światowej, do których zaliczało się m. in. powstanie i krótkotrwałe istnienie Bawarskiej Republiki Rad skłoniły Hans’a Goltz’a do wydawania politycznej broszury zatytułowanej "Ararat", która szybko przekształciła się w bogato ilustrowane artystyczne czasopismo. W tym samym czasie Goltz był przedstawicielem szwajcarsko-niemieckiego malarza Paul’a Klee. Zaangażowanie Goltz’a po stronie sztuki nowoczesnej nie znajdowało zrozumienia u konserwatywnie nastawionej części niemieckiego społeczeństwa. Kalumniami obrzucała marszanda i wydawcę zwłaszcza gazeta „Völkischer Beobachter”, będąca „tubą” narodowych socjalistów. Rozpętała się nagonka prasowa na Goltz’a, otrzymywał on nawet pogróżki. Ucieczki szukał w spokojnym Baden-Baden, które bardzo lubił. Zmarł nagle i nieoczekiwanie w „Hotelu Straßburg”. Po Machtübernahme dzieła artystów protegowanych i wystawianych przez Hans’a Goltz’a uznane zostały za „sztukę zdegenerowaną”. Rodzinę marszanda i założoną przez niego galerię spotykały liczne szykany. Sytuację pogorszyły jeszcze wprowadzone w roku 1935 „ustawy norymberskie”, a zwłaszcza ustawa o „ochronie niemieckiej krwi”. Ponieważ nazwisko „Goltz’ ma starosłowiańską etymologię, musiało zniknąć z nazwy firmy. Odtąd księgarnia prowadzona przez wdowę po Hansie Goltz i jego syna nazywała się „Księgarnią przy katedrze”. 19 lipca 1937 r. hitlerowcy zorganizowali natomiast wystawę „sztuki zdegenerowanej”, na której wyeksponowano a następnie spalono prace wielu prezentowanych przez Goltz’a artystów. Bawarski pisarz Oskar Maria Graf nazwał Hans’a Goltz’a „najsłynniejszym pionierem sztuki nowoczesnej”, uznając w ten sposób jego wielkie zasługi dla kultury i najnowszej historii sztuki oraz wystawiając mu w ten sposób literacki pomnik.