Franczak, Stanisław (1948–1993) – polonista, teatrolog, kierownik literacki Teatru Dramatycznego w Elblągu

Autor: dr Paweł Płoski | Data dodania: 03.12.2019

Ur. 14 stycznia 1948 roku w Tomaszowie Mazowieckim. Był synem Antoniego i Heleny z domu Stańczykowskiej. Żonaty z Barbarą Popecką. Absolwent polonistyki na Wydziale Filologii Polskiej i Słowiańskiej Uniwersytetu Warszawskiego (dyplom uzyskał 28 czerwca 1971 r.). Od 1971 pracował w Szczecinie, był instruktorem ds. wydawniczych w Szczecińskim Towarzystwie Naukowym (1 września 1971 – 31 sierpnia 1973). Publikował recenzje teatralne w miesięczniku „Spojrzenia” i „Głosie Szczecińskim”. Od 1972 pracował w Teatrach Dramatycznych w Szczecinie – najpierw jako konsultant programowy (1972/1973 – 1973/74), sekretarz literacki (1974/75), przez część sezonu 1975/76 – kierownik literacki. Był współtwórcą akcji upowszechniania teatru pod hasłem „Młodzi Miłośnikami Melpomeny”, organizowanego wspólnie z „Głosem Szczecińskim”. Od 1 stycznia 1976 do końca życia pracował jako kierownik literacki w Teatrze Dramatycznym w Elblągu – zaproszony do współpracy przez dyrektora Jacka Grucę. Jego zakres odpowiedzialności był szeroki: współdecydowanie o linii programowej teatru, wyszukiwanie niebanalnych propozycji repertuarowych, redagowanie programów i wydawnictw, pisanie artykułów prezentujących teatr i jego repertuar, kontakty z innymi teatrami, wybór przedstawień pokazywanych podczas kolejnych edycji Elbląskiej Wiosny Teatralnej. Był niezwykle aktywny na polu edukacji teatralnej. W 1977 był współorganizatorem Studium Wiedzy o Teatrze (od 1978 Studiom WoT, Filmie i Telewizji), działającego pod egidą Teatru Dramatycznego i Elbląskiego Towarzystwa Kulturalnego (odbyły się trzy sezonowe kursy). Od 1983 organizował Wojewódzki Turniej Wiedzy o Teatrze – było to wspólne działanie trzech instytucji (Kuratorium Oświaty i Wychowania, Młodzieżowy Dom Kultury i Teatr Dramatyczny). W 1999 Teatr Dramatyczny wznowił turniej, czyniąc Franczaka jego patronem. Był działaczem Towarzystwa Kultury Teatralnej (pełnił funkcję prezesa  oddziału elbląskiego, bywał jurorem eliminacji Ogólnopolskiego Konkursu Recytatorskiego). Był członkiem ZASP w latach 1983–1990. Wobec częstych zmian na stanowisku dyrektora – dzięki osobistym cechom i umiejętnościom – stał się osobą, która stabilizowała pracę Teatru Dramatycznego i pozwalała zachować ciągłość działania. Współpracownicy podkreślali jego pracowitość, takt i skromność oraz skłonność do pozostawania w drugim szeregu – choć był świadom własnej wartości jako człowiek głębokiej wiedzy, oczytany i wciąż ciekawy nowego, patrzący na świat krytycznie i przenikliwie, z poczuciem humoru.Angażował się w działalność na rzecz miasta. Działał w Elbląskim Towarzystwie Kulturalnym oraz Komisji Infrastruktury Rady Miejskiej. Publikował artykuły o teatrze w „Wiadomościach Elbląskich” (pod pseudonimem WIDZ), „Wieczorze Wybrzeża”. W 1991 r. wszedł w skład kolegium redakcyjnego czasopisma „Tygiel. Kwartalnik Elbląski”, gdzie publikował recenzje literackie. Laureat nagród XXI Festiwalu Teatrów Polski Północnej (1979) za przedstawienie Reportaż wg Brylla: pucharu prezydenta miasta Torunia dla Jacka Grucy, Stanisława Franczaka, Ryszarda Strzembały i Małgorzaty Latosińskiej za twórczy wkład w realizację Reportażu; oraz nagrody dziennikarzy akredytowanych przy XXI FTPP dla J. Grucy i S. Franczaka za scenariusz przedstawienia. Otrzymał liczne odznaczenia: Brązowy Krzyż Zasługi (1980)Zasłużony Działacz Kultury (1983), Medal 40-lecia PRL (1985), Medal za zasługi dla województwa elbląskiego (1986), Medal 750-lecia Elbląga (1988), Złoty Krzyż Zasługi (1988), Medal za Zasługi dla Oświaty (1989). Od 1991 nieuleczalna choroba wyłączała go stopniowo z czynnej pracy w teatrze. Zm. 9 października 1993 r. w Elblągu po długiej i ciężkiej chorobie. Został pochowany na cmentarzu w Smardzewicach (koło Tomaszowa Mazowieckiego).

Bibliografia: Almanach sceny polskiej 1987/1988; Elbląskie Studium Wiedzy o Teatrze, Filmie i TV, „Głos Wybrzeża” 1978 nr 234; [md], Zmarł Stanisław Franczak, „Głos Wybrzeża” 1993 nr 239; Z. Sośnicki, 40 lat teatrów dramatycznych Szczecina, Szczecin 1985; R. Tomczyk, Odszedł Stanisław Franczak, „Tygiel” 1993 nr 10/11, Rocznik Elbląski, Słownik biograficzny teatru polskiego, t. III: 1910–2000; archiwa: Instytut Teatralny w Warszawie (wycinki, teczka ZASP), Teatr im. Aleksandra Sewruka, Towarzystwo Kultury Teatralnej.