Dorr, Robert

Robert Dorr (1835-1919)– nauczyciel matematyki, wieloletni przewodniczący Elbląskiego Towarzystwa Starożytności i dyrektor Elbląskiego Muzeum Miejskiego, prekursor archeologii w Elblągu oraz wykładowca w tutejszym Miejskim Gimnazjum Realnym. Urodził się 4 września 1835 roku w Kmiecinie koło Nowego Dworu Gdańskiego. Jako dziecko uczęszczał do wiejskiej szkoły w rodzinnej miejscowości, a następnie do szkoły miejskiej w Nowym Dworze Gdańskim. Edukację kontynuował w wyższej szkole miejskiej (höhere Bürgerschule) w Elblągu, a następnie (wbrew swemu ojcu, którego życzeniem było, aby syn zajął się uprawą roli) w Gimnazjum Elbląskim. Po uzyskaniu świadectwa dojrzałości studiował w Królewcu historię, geografię oraz języki starożytne. Jak widać, spektrum zainteresowań Dorra było niezwykle szerokie i pozostało takim do końca jego osiemdziesięcioletniego życia. Praca naukowa była jego wielką pasją, chciał poświęcić się karierze uniwersyteckiej i miał ku temu sposobność, gdyż zaproponowano mu posadę na uniwersytecie w Monachium, jednak na skutek próśb matki zdecydował się pozostać w rodzinnych stronach. W 1861 r. zdał egzamin państwowy, a rok później przyjął posadę nauczyciela w elbląskim Miejskim Gimnazjum Realnym. Pracą pedagogiczną parał się przez 40 lat i według słów Bruno Ehrlicha, jego wpływ na młodzież był zbawienny a jego uczniowie przez długie lata zachowywali go we wdzięcznej pamięci . W 1884 r. Robert Dorr został wybrany na przewodniczącego istniejącego od 1873 r. Elbląskiego Towarzystwa Starożytności. Jak zapisano w statucie Towarzystwa, celem jego było „pogłębianie i szerzenie wiedzy na temat historii i prehistorii stron ojczystych poprzez badania, informowanie oraz gromadzenie zabytków przeszłości” . Założenie to niewątpliwie w dużej mierze mogło być realizowane dzięki naukowemu zacięciu i pracowitości przewodniczącego, prowadzonym przez niego wykopaliskom, badaniom, wydawanym publikacjom, wygłaszanym w siedzibie Towarzystwa wykładom i uczestnictwu w konferencjach, kongresach itp., dzięki czemu Dorr stał się naukowcem znanym również poza środowiskiem lokalnym. Również w roku 1884 Robert Dorr został dyrektorem Muzeum Miejskiego, przyczyniając się do urządzenia ekspozycji zgodnie z nowoczesnymi tendencjami naukowymi i wystawienniczymi. Jak pisze Czesława Betlejewska, „profesor Dorr był starannym kolekcjonerem dzieł sztuki i rzemiosła artystycznego oraz świadomym i odpowiedzialnym opiekunem szeroko pojętej spuścizny kulturalnej miasta i regionu” . To w dużej mierze dzięki jego naukowej i kolekcjonerskiej pasji Muzeum wzbogaciło się w cenne i interesujące eksponaty, pochodzące z wykopalisk prowadzonych przez Elbląskie Towarzystwo Starożytności bądź też zakupione przez dyrektora Muzeum od osób trzecich. Głównym obszarem historycznych zainteresowań Roberta Dorra była prehistoria Prus Wschodnich i Zachodnich, liczne są jego prace poświęcone tej dziedzinie, a dotyczące m. in. znalezisk na cmentarzyskach w okolicach wsi Łęcze i Sierpin, młodszej epoki brązu w powiecie elbląskim, przynależności etnicznej ludów zamieszkujących tereny dawnych Prus. Jak już jednak podkreślono, zainteresowania Dorra były niezwykle różnorodne i nie ograniczały się bynajmniej do archeologii i prehistorii. Inne jego prace historyczne poświęcone są np. Karolowi Wielkiemu czy wojnie prusko-austriackiej w 1866 r. Był też Dorr zapalonym krajoznawcą, a jego przewodniki po Elblągu, Krynicy Morskiej i Kadynach przyczyniały się do popularyzacji wiedzy o regionie wśród jemu współczesnych mieszkańców Elbląga i okolic, natomiast dla dzisiejszego czytelnika są cennym źródłem faktograficznym i ikonograficznym. Do publikacji Dorra związanych z miastem zalicza się też Chronik der St.Johannis-Loge Constantia zur gekrönten Eintracht im Oriente zu Elbing in Westpreussen (kronika jednej z lóż wolnomularskich działających w Elblągu) oraz Führer durch die Sammlungen des Städtischen Museums zu Elbing (przewodnik po zbiorach elbląskiego Muzeum Miejskiego, w sposób chronologiczny i skrupulatny prezentujący poszczególne eksponaty). Dorr był również badaczem czynnym na polu nauk ścisłych, zajmował się między innymi geometrią oraz przeprowadzał eksperymenty fizyczne. Także i w tych dziedzinach publikował, jego prace poświęcone są m.in. problemowi, czy możliwe jest skonstruowanie kwadratu o polu równym polu danego okręgu, przy użyciu wyłącznie cyrkla i linijki oraz zagadnieniu mikroskopijnych form pofałdowania. Inną, nieco mniej znaną pasją Dorra było zamiłowanie do języka i kultury angielskiej, a szczególnie twórczości Szekspira. W ostatnich latach życia poświęcał się natomiast pracom nad dialektem dolnoniemieckim, tzw. Plattdeutsch. W czasach Dorra ta odmiana języka była w użyciu głównie wśród starszych mieszkańców Elbląga oraz wiosek nad Nogatem i na Mierzei Wiślanej. Plattdeutsch mówili rodzice uczonego i stąd, być może, jego zainteresowanie tym fenomenem. Wydał on między innymi Twöschen Wiessel on Noacht – zbiorek wierszy w tym dialekcie a także pracował nad stworzeniem słownika. Ciekawym połączeniem zainteresowania Dorra językiem Szekspira i Byrona oraz Plattdeutsch było przełożenie na dolnoniemiecki Wesołych przekupek z Windsoru. Ostatniego dnia przed swoją śmiercią podyktował Dorr żonie list, w którym wyrażał nadzieję, że po rychłym powrocie do zdrowia podejmie przerwane prace nad dialektem. Zmarł 21 lutego 1919 r. Upamiętnia go obelisk w Łęczu, postawiony w setną rocznicę jego urodzin. W 2004 roku w Suchaczu powstało natomiast Towarzystwo Turystyczne i Historyczne im. prof. Roberta Dorra, którego celem jest popularyzacja aktywnego wypoczynku, połączonego z poznawaniem bogatej historii Suchacza i okolic . Są to cele zbieżne, z tymi jakie przyświecały Dorrowi podczas tworzenia przewodników i innych prac związanych z historią i kulturą Elbląga i regionu oraz z ambicjami Elbląskiego Towarzystwa Starożytności, dążącego do wzbogacania wiedzy elblążan na temat przeszłości ich miejsca zamieszkania. Literatura przedmiotu: Ehrlich B., Robert Dorr †, w: „Elbinger Jahrbuch”, Heft 1, 1919/20 Ziesemer W., Robert Dorr †, w: „Mitteilungen aus dem Quickborn” 12, 1918/19 Kurze Geschichte der Elbinger Altertumsgesellschaft (1873-1898), red. Dorr R., Elbing 1898 Betlejewska Cz., Meble Elbląskie w XVII i XVIII wieku, Gdańsk 2004 Hansen P., Die plattdeutschen Autoren und ihre Werke, http://www.ins-db.de/, dost. 22.10.2009 http://ttih.elblag.com.pl/, dost. 22.10.2009 Literatura podmiotu: Dorr R., Die Gräberfelder auf dem Silberberge bei Lenzen und bei Serpin, Kreis Elbing aus dem V.-VII. Jahrhundert nach Christi Geburt, Elbing 1898 op. cit, Die jüngste Bronzezeit im Kreise Elbing, Elbing 1902 op. cit., Über die prähistorische Bevölkerung in Altpreussen, Danzig 1901 op. cit., Der deutsche Krieg im Jahre 1866, Elbing 1876 op. cit., Chronik der St.Johannis-Loge Constantia zur gekrönten Eintracht im Oriente zu Elbing in Westpreussen, Danzig 1873 op. cit., Führer durch die Sammlungen des Städtischen Museums zu Elbing, Elbing 1903 op. cit., Elbing, Neuer illustrierter Führer, Danzig 1901 op. cit., Cadinen, Elbing 1900 op. cit., Aus der Vergangenheit des Ostseebades Kahlbergs, Elbing 1914 op. cit, Die Kreislinie und die Seite des Kreisgleichen Quadrats, Elbing 1894 op. cit., Mikroskopische Faltungsformen : Ein physikalisches Experiment, Danzig 1904 op. cit., Twöschen Wiessel on Noagt : Plattdietsche Gedichte, Elbing 1862