Blum, Jürgen (Kwiatkowski Gerard) (1930–2015) – artysta plastyk, teoretyk sztuki, twórca Galerii EL w Elblągu oraz Muzeum Modern Art w Hünfeld (Niemcy), animator kultury, Honorowy Obywatel Elbląga

Jürgen Blum urodził się 22 października 1930 r. w miejscowości Faulen (pol. Ulanowo) na terenie byłych Prus Wschodnich. Po wojnie osiadł z braćmi w Elblągu jako autochton (rodzice wyjechali do Niemiec) i zmienił nazwisko na Gerard Kwiatkowski.  W połowie lat 50. XX wieku zatrudniony w Elbląskich Zakładach Mechanicznych ZAMECH jako plastyk dekorator. Nie odbył studiów plastycznych, odebrał jedynie lekcje rysunku i malarstwa w Ognisku Plastycznym prowadzonym przez Zdzisława Jakubowskiego w l. 1953–1958.  Wraz z Mirosławem Dymczakiem stworzył Klub „Czerwona Oberża” (1956–1961), który obok plastyków skupiał młodą inteligencję techniczną Elbląskich Zakładów Mechanicznych. Klub początkowo działający jako dyskusyjny klub filmowy, szybko stał się najważniejszym w Elblągu ośrodkiem inicjatyw kulturalnych, któremu mieszkańcy zawdzięczali kontakt z wybitnymi postaciami ówczesnego życia kulturalnego w kraju. W atmosferze działalności klubu zrodził się pomysł utworzenia otwartej na nowoczesne trendy w sztuce galerii. W 1961 r. Gerard Kwiatkowski zwrócił się do władz elbląskich o oddanie mu w użytkowanie pozostającego wówczas w ruinie kościoła podominikańskiego na Starym Mieście w celu urządzenia w jego ocalałych pomieszczeniach pracowni i galerii sztuki, na co uzyskał zgodę. Uruchomienie działalności poprzedziły zorganizowane przezeń wraz z technikami i robotnikami prace oczyszczające obiekt z gruzu i niezbędne adaptacje do celów wystawienniczych. Pierwsza wystawa w Galerii EL odbyła się latem 1961 r. i zaprezentowano na niej malarstwo Janusza Hankowskiego (właśnie osiadłego w Elblągu) oraz rzeźby Gerarda Kwiatkowskiego. W pierwszych dwóch latach funkcjonowania galerii dzięki niezwykłej energii G. Kwiatkowskiego zorganizowano siedem wystaw, głównie dla artystów spoza środowiska elbląskiego i reprezentujących różne awangardowe nurty malarstwa. Największym osiągnięciem organizacyjnym i przedsięwzięciem artystycznym, który przyniósł Galerii EL rozgłos w skali kraju była organizacja Biennale Form Przestrzennych, po raz pierwszy w 1965 r.  Podjęto wówczas eksperyment polegający na powiązaniu działań artystów wykonujących monumentalne formy rzeźbiarskie z metalu ze współpracą z technikami i robotnikami wielkiego zakładu przemysłowego, który jednocześnie stał się mecenasem przedsięwzięcia. Dzięki współpracy z „Zamechem” udało się G. Kwiatkowskiemu zorganizować w l. 1965–1973 cykl pięciu Biennale, które włączyły Galerię EL w nurt działań awangardowych i postkonstruktywistycznych, a w przypadku ostatnich dwóch edycji idących wyraźnie w kierunku konceptualizmu. Działania w Galerii EL pozostawały wówczas w zgodzie z aktualnymi trendami w sztuce polskiej. Trwałym śladem tamtych poczynań artystycznych pozostała w Elblągu kolekcja form przestrzennych. W latach 1972–1973 G. Kwiatkowski był współtwórcą „Notatnika Robotnika Sztuki” – wydawnictwa, które stało się miejscem prezentacji nowych idei i postaw twórczych. Gerard Kwiatkowski był kierownikiem Galerii EL do czasu wyjazdu do Niemiec na początku 1974 r. W Niemczech powrócił do rodowej formy imienia i nazwiska: Jürgen Blum.Podobnie jak wcześniej w Elblągu, władzom Hesji zaproponował przejęcie ruin klasztoru w Cornberg, ich adaptację i urządzenie stacji sztuki (niem. Kunststation). Stopniowo precyzował definicję idei sztuki, którą określał jako „stacjonizm”. Poza Cornberg, w różnych miejscowościach zakładał  tzw. „stacje sztuki” (zamek Rittersheim,  Hünfeld, Fulda, Bad Hersfeld, Kleinsassen). Były one miejscami aktywności, stwarzającymi dla uczestników możliwość wypowiedzi i działań zmierzających do „kształtowania się nowych pojęć o sztuce i życiu”. Podstawą utrzymania stały się  dla Jürgena Bluma w tym czasie zajęcia plastyczne, które prowadził w Volkshochschule w Hünfeld i innych sąsiednich miejscowościach. Od roku 1975 prowadził Wolną Akademię Sztuki w Hünfeld. W tej samej miejscowości otworzył w 1990 r.  Museum Modern Art. W muzeum stopniowo budował kolekcję sztuki (zebrał ok. 3000 obiektów) – dzieł międzynarodowych twórców, od przedstawicieli konstruktywizmu po przykłady poezji konkretnej. W 2007 r. kolekcję przekazał utworzonej  fundacji „Stiftung Museum Modern Art Hünfeld – Sammlung Jürgen Blum”. W 1993 r., z jego inicjatywy powstaje w Erfurcie Muzeum Artystów – Forum Sztuki Konkretnej  oraz Muzeum Sztuki Reduktywnej w Świeradowie Zdroju. Do działań wystawienniczych, spotkań twórczych organizowanych przez G. Kwiatkowskiego na terenie Niemiec zapraszani byli artyści z Polski, w tym elbląscy. Jego działalność na rzecz sztuki polskiej została dostrzeżona i była wielokrotnie nagrodzona. W 1991 r. został laureatem dyplomu Ministra Spraw Zagranicznych Krzysztofa Skubiszewskiego za wybitne zasługi dla promocji Polski na świecie. W 2008 r. otrzymał medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” najwyższe wyróżnienie w dziedzinie działalności artystycznej i kulturalnej nadawane przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w 2010 r. Nagrodę Prezydenta Miasta Elbląga za zasługi w dziedzinie kultury. G. Kwiatkowski otrzymał szereg nagród i wyróżnień za swoją twórczość artystyczną. Do najcenniejszych należą: Nagroda im. Katarzyny Kobro, wręczana nowatorom i artystom eksperymentalnym (2002 r.), Nagroda Krytyki Artystycznej im. Jerzego Stajudy (2003 r.). Jako artysta brał  wielokrotnie udział w wystawach i przedsięwzięciach na terenie Polski i Europy. Do końca lat 90. XX w.  sam także zorganizował dziesiątki wystaw i sympozjów, opublikował kilkanaście tekstów na temat sztuki. Tę działalność kontynuował niemalże do końca swojego życia. Jednym z ostatnich projektów Gerarda Kwiatkowskiego była „Das Offene Buch” („Otwarta książka”), projekt tzw. poezji wizualnej umieszczonej na ścianach budynków i w przestrzeni  miasteczka Hünfeld. Za ten projekt otrzymał specjalną nagrodę w 2000 r. Ponowne kontakty z Elblągiem artysta nawiązał w 1986 r., bardziej intensywne stały się one po 2000 r. W 2011 r. G. Kwiatkowski ofiarował Galerii EL zbiór ok. 200 prac wybranych z kolekcji Museum Modern Art w Hünfeld. Zostały one wystawione na specjalnie przygotowanej w tym celu stalowo – szklanej emporze wbudowanej w południową nawę kościoła. Przekazana kolekcja, obejmująca prace 143 twórców reprezentujących sztukę geometryczną, należy do największych i najciekawszych w kraju. W  tym samym czasie G. Kwiatkowski otrzymał tytuł „Honorowego Obywatela Elbląga”. W grudniu 2014 r. otwarto w Galerii EL wystawę retrospektywną jego twórczości. Zmarł 11 sierpnia 2015 r. w Hünfeld.

Bibliografia: Plastycy Elbląga. – Elbląg: Elbląskie Towarzystwo Kulturalne, 1970. – s. 2–3, 22; R. Tomczyk, Kształtowanie się środowisk twórczych w Elblągu w latach 1945–1975, „Rocznik Elbląski”, t. IX, 1982, s. 123–127; tenże: Elbląg jako ośrodek kulturotwórczy [w:] Historia Elbląga, t. V (1945–1975), cz. 2. Społeczeństwo, kultura, wyznania i rozwój przestrzenny, pod red. A. Grotha, Gdańsk 2005, 153–156; tenże: Gerard. Z materiałów i refleksji o działalności artysty i człowieka, Centrum Sztuki Galeria EL, Elbląg 2017; J. Denisiuk, Od Laboratorium Sztuki do Centrum Sztuki, Elbląg 2002; K. Dzieweczyńska, hasło: http://galeria-el.elblag.eu/project/gerard-jurgen-blum-kwiatkowski-1930-2015/