Szpitale Elbląga - opieka społeczna część I

W średniowieczu w Elblągu powstały szpitale z kościołami (kaplicami) o charakterze domów opieki dla biednych i podróżnych, jak też dotkniętych trądem. Zakładał je zarówno zakon krzyżacki (bogato uposażony szpital pw. Ducha Świętego-1242, po 1454 r. przejęty przez Stare Miasto), jak też mieszczanie (szpital pw. św. Jerzego na Starym Mieście, od XV w. szpital pw. Bożego Ciała, szpital pw. św. Jerzego na Nowym Mieście- oba w pierwszej połowie XIV w. dla chorych na trąd, szpital pw. św. Elżbiety-XV w., szpital zakaźny - 1624). Pozostawały one pod nadzorem rady miejskiej. Stopniowo, przez wykup miejsc w szpitalach, stawały się one odpłatnymi zakładami dla osób starszych, tzw. prebendariuszy. Natomiast szpital św. Elżbiety pełnił funkcje sierocińca, przejściowo przyjmował także chorych, jak też pełnił funkcje zakładu pracy przymusowej dla żebraków. W 1821-1822 r. doszło do wydzielenia ze szpitala zakładu dla osób starszych z rentą dożywotnią (Leibrentenanstalt). Zakład ten otrzymał swój własny statut. Wydzielenie zakładu podyktowane było obawą, że dalsze wypłaty dla pensjonariuszy, którzy wykupili miejsce w szpitalu mogą zagrozić jego majątkowi. Za wkupne (Einkaufsgeld), którego wysokość zależała od wieku osoby starającej się o miejsce otrzymywało się tygodniówkę (Geldgabe), dodatkową wypłatę w trzy wielkie święta (Stritzelgeld, tj. pieniądze na struclę?), prawo do bezpłatnego zamieszkania w szpitalu lub ekwiwalent za mieszkanie poza zakładem). W 1843 r. statut został wznowiony, a jego postanowienia tylko nieznacznie zmienione. Rewidowano go ponownie w 1867 i 1883 r. Odrębnym zakładem pozostał szpital pw. Ducha Świętego. Jego sytuację regulował statut przyjęty w 1834 r. Niestety, nie ma go w zbiorach Biblioteki Elbląskiej. W 1819 r. musiano rozebrać budynek szpitala zakaźnego, gdyż groził zawaleniem. W tym samym roku wybudowano nowy budynek. W 1823 r. zakład otrzymał nowy statut. Składał się on z 35 rozdziałów. Określono w nim przede wszystkim sprawy zarządu i finansów, remontów i nowych inwestycji, jak tez działającej przy zakładzie szkoły. Do statutu dołączono ordynacje szpitala z 1710 r. i spis legatów, z których odsetki dzielone są corocznie miedzy pensjonariuszy. Na początku lat 30.tych XIX w. magistrat i rajcy miejscy postanowili uporządkować sprawy pozostałych szpitali elbląskich. Najpierw wydano ordynację regulującą prawa i obowiązki osób przebywających w zakładach (1831). W 1831 r. uchwalono statut dla szpitala Bożego Ciała i statut dla (nowomiejskiego) szpitala św. Jerzego (druk: 1832). Po krótkim wstępie historycznym określono cel ich istnienia, zarząd, sprawowanie nadzoru, budżet, księgowość, inwestycje i remonty, postępowanie sądowe. Do obu statutów dołączono wykaz legatów, z których odsetki dzielone są corocznie między pensjonariuszy zakładów.