Dokumenty Życia Społecznego

Autor: Helena Dutkiewicz | Data dodania: 05.12.2011

W Polsce badania nad dokumentami życia społecznego rozpoczęły się w końcu lat pięćdziesiątych, kiedy to na skutek systematycznie doskonalonych metod powielania rosła liczba wydawanych broszur, ulotek, katalogów, zaproszeń, plakatów itp. Do końca XIX wieku określane mianem druków ulotnych, nie były doceniane zarówno przez biblioteki jak i archiwa. Opisywanym rodzajem materiałów najwcześniej zajęli się badacze włoscy, czescy,niemieccy. Zauważono wtedy, że stanowią one cenny materiał dla przyszłych badań naukowych. Podjęto próby zdefiniowania tych materiałów. Pierwszym polskim uczonym, który wyodrębnił opisywany rodzaj wydawnictw i nazwał je najwcześniej dokumentami życia społecznego był Jan Muszkowski. Uczony uznał wartość naukową tych materiałów twierdząc, że druki ulotne nie są bez wartości pod względem naukowym i w związku z tym powinny być przechowywane. Rozwój terminu dżs-ów oraz ewolucja jego zakresu znaczeniowego w Polsce przeszła dwa etapy. Pierwszym było wprowadzenie nowej nazwy do literatury naukowej, druga faza objęła wyparcie określeń typu druki ulotne i upowszechnianie nowej nazwy oraz jej skrótu (akronimu). W "Podręcznym słowniku bibliotekarza" wydanym w 1956 roku stwierdzono, że są to "wydawnictwa dotyczące życia lub działalności związków, partii, stowarzyszeń, instytucji itp., zwykle nie przeznaczone do handlu księgarskiego". Następne definicje dżs-ów ukazywały się m. in. W 1962 r. w pracy doktorskiej Edwarda Chełstowskiego pt. "Dokumenty życia społecznego w bibliotekach" oraz w "Encyklopedii wiedzy o książce" opublikowanej w 1971 r. Na uwagę zasługuje definicja, która ukazała się w drugim wydaniu "Bibliotekarstwa" pod red. Zbigniewa Żmigrodzkiego. Zgodnie z najnowszą wersją "mianem dokumentów życia społecznego (dżs-ów) określa się materiały graficzne o charakterze informacyjnym, normatywnym, propagandowym i reklamowym. Są one wynikiem działalności różnych grup społecznych (instytucji i organizacji). Powstają zazwyczaj dla osiągnięcia doraźnych celów, wynikających z celu działalności ich wydawcy. Ukazują się w formie broszur, jednodniówek, afiszy, plakatów, programów, zaproszeń, prospektów, druków reklamowych, ulotek, instrukcji, biuletynów, sprawozdań. Ich wartość, postrzegana w krótkiej perspektywie czasowej, jest zazwyczaj nikła. Wzrasta, jeżeli gromadzi się je w celach dokumentacyjnych, takich jak np. dokumentowanie życia społecznego i wydarzeń historycznych". Wśród dżs-ów można wyróżnić także formy nietypowe, np. proporczyki, fotografie, nagrania na taśmach magnetofonowych, płytach CD,kasetach wideo, DVD. Rodzaje gromadzonych dokumentów życia społecznego to: katalogi wystaw artystycznych, muzealnych,targów, programy teatralne, imprez i uroczystości, afisze i plakaty koncertowe, teatralne,wyborcze, okolicznościowe, wykazy osobowe i rzeczowe (spisy telefonów,rozkłady jazdy), sprawozdania z działalności stowarzyszeń, prospekty, przewodniki, informatory turystyczne, czasopisma organizacji, stowarzyszeń, gazetki szkolne, fotografie, plakietki, proporczyki, mapy, plany. Dokumenty Życia Społecznego w Bibliotece Elbląskiej wchodzą w skład Działu Badań Regionalnych i Związku Miast Polskich im. S.Gierszewskiego. Są to zbiory szczególne pod względem formalnym i treściowym. Ich wartość postrzegana w krótkiej perspektywie czasowej jest pozornie nikła. Wzrasta jednak, gdy gromadzi się je w celach dokumentacyjnych. Między innymi do dżs-ów zaliczamy: programy różnego rodzaju imprez artystycznych, politycznych, naukowych, sportowych itp., ulotki reklamowe, rozkłady jazdy środków lokomocji, kalendarze okolicznościowe, plakaty, afisze, ulotki, zaproszenia, cenniki, katalogi i prospekty handlowe, księgi adresowe, formularze ankiet, legitymacji i wiele innych podobnych dokumentów znacznie zróżnicowanych w swojej formie. Są to materiały, które z uwagi na krótkotrwałą wartość użytkową nie są gromadzone w archiwach ani nie znajdują się w handlu księgarskim. Po odpowiednim opracowaniu bibliotecznym stają się jednak cennym źródłem wiedzy na temat życia społecznego i wydarzeń historycznych. Mogą stanowić wartościowy materiał źródłowy dla studentów kierunków humanistycznych piszących prace dyplomowe, doktorantów i badaczy historii regionu. Biblioteka Elbląska ze względu na efemeryczność tych dokumentów i zasadnicze trudności w ich pozyskiwaniu ogranicza się jedynie do druków generowanych przez instytucje samorządowe, organizacje pozarządowe, fundacje lub firmy z terenu miasta. Zasięg językowy gromadzonych dokumentów jest ograniczony w zasadzie do druków polskojęzycznych z nielicznymi wyjątkami dokumentów retrospektywnych w języku niemieckim z XIX i początku XX wieku. Tematyka zgromadzonych i ciągle uzupełnianych dżs-ów w naszej bibliotece jest różnorodna i trudna do jednoznacznego określenia. Szczególnie szeroko reprezentowane są druki (plakaty, zaproszenia, programy) dokumentujące życie kulturalne Elbląga. Spośród wielu cennych nabytków na szczególne wyróżnienie zasługują: akt nadania tytułu Honorowego Obywatela Miasta Elbląga papieżowi Janowi Pawłowi II, programy Teatru Miejskiego z lat trzydziestych XX wieku (w języku niemieckim), Medal Bibliotheca Magna przyznany Bibliotece Elbląskiej przez Zarząd Główny Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich oraz pokaźny zbiór kwitów i rachunków z przełomu XIX i XX wieku. Najwięcej materiałów zdobywanych jest poprzez bezpośrednie kontakty bibliotekarza z instytucjami, co umożliwia regularny napływ dokumentów.Wpływające dokumenty poddawane są selekcji pod względem ich przydatności dla potrzeb potencjalnego użytkownika.

Źródła : H. Więckowska, H. Pliszczyńska: Podręczny słownik bibliotekarza. Warszawa 1956, s. 52 Bibliotekarstwo, pod red. Z. Żmigrodzkiego. Wyd. 2 uzup. i rozsz. Warszawa 1998

Firlej-Buzon A.: Dokumenty życia społecznego w teorii i praktyce Bibliotekarskiej w Polsce. Warszawa 2002

http : //www.wbp.olsztyn/ B. Stanisławczyk, Dokumenty Życia Społecznego w Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej w Olsztynie